Rośliny z rodzaju Bacopa

(Przedruk elektroniczny za zgodą PZA z czasopisma "Akwarium" nr 2/88)

Józef Kluczniok

    Rodzaj Bacopa (rodzina Scrophulariaceae - trędownikowate) reprezentowany jest przez około 100 gatunków roślin znanych botanikom. W akwariach i paludariach dotychczas jest uprawianych tylko 8 gatunków, z których 6 zostanie omówionych w niniejszym artykule.
    W 1899 roku akwaryści otrzymali pierwszy z nich - Bacopa monnieri, w 1905 roku zaczęto uprawiać Bacopa caroliniana, a w 1982 - Bacopa crenata. W literaturze akwarystycznej przedstawiane są jeszcze: Bacopa lanigera, B. floribunda i B. rotundifolia, jednakże ich uprawa sprawia nieco problemów, co nie przyczynia się do ich popularności.

    1) Bacopa caroliniana (Walter) Robinson, 1907, syn. B. amplexicaulis (Pursch.) Wettst. - Bakopa karolińska. 
Jest najbardziej znanym przedstawicielem tego rodzaju. Wyjątkowo długa jest lista jej synonimów. Nie wnikając w ich genezę, przytoczę tylko niektóre z nich: Septilia caroliniana, Obolaria caroliniana (rodzaj Obolaria należy do innej rodziny Gentianaceae), Herpestis amplexicaulis, Monniera caroliniana, Monniera amplexicaulis. Określenie gatunkowe "Amplexicaulis" używane jest przez wielu botaników, jednakże niektórzy z nich błędnie przydzielają tę roślinę do innych rodzajów, jak: Gratiola, Bramia, Septilia, Septis. Miejmy nadzieję, że obecna nazwa - Bacopa caroliniana, będzie już ostateczna.

    Bakopa karolińska występuje w Ameryce Północnej wzdłuż wybrzeża Oceanu Atlantyckiego jako roślina bagienna - to usprawiedliwia jej wolny wzrost przy całkowitym zanurzeniu, jak i przystosowanie się do niższych temperatur. Dorasta do 60 cm wysokości. Siedzące liście, dorastające do 25 mm długości i 15 mm szerokości są mięsiste i sztywne. Są one osadzone naprzeciwlegle krzyżowo na równie sztywnej łodydze. Blaszki liściowe są owalne do jajowatych, połyskujące o szczycie zaokrąglonym, z nieznacznym wcięciem. Podstawa blaszki liściowej obejmuje szeroko łodygę, która w formie emersyjnej jest gęsto owłosiona (tak jak np. Alternanthera reineckii lub Limnophila aquatica). Kwitnie tylko w formie nadwodnej, a kwiaty są barwy niebieskiej. Nie jest specjalnie wymagająca, należy jej jednakże zapewnić dobre oświetlenie w granicach 60 W%100 I (w odniesieniu do lamp jarzeniowych). W podłożu jałowym oraz o zbyt dużej granulacji (powyżej 3 mm), nie otrzymamy dorodnych roślin. Wskazany jest więc dodatek do podłoża w postaci starej, zwietrzałej gliny. Temperatura optymalna w granicach 24-25°C. Obniżenia temperatury do 18-20°C znoszone są dobrze, natomiast przy wyższych temperaturach (do 28°C) roślina delikatnieje. Trzeba wówczas zwiększyć natężenie światła, bez obawy o zaglonienie rośliny. Przystosowuje się dobrze do wody twardej (zakres akceptacji wynosi 5-15"n), natomiast ujemne strony wyższej twardości węglanowej można wyrównać przez nawożenie dwutlenkiem węgla. Niestety, ten sposób nawożenia jest w Polsce - w odróżnieniu od krajów Europy Zachodniej - mało znany, głównie ze względu na brak potrzebnego sprzętu. Woda uboga w sole mineralne powoduje, że liście nie osiągają właściwych rozmiarów, stają się małe, niepozorne. Roślina jest wdzięczna za nawożenie preparatami żelazowymi, które przy równoczesnym silnym oświetleniu powodują, że liście u szczytu pędu przyjmują zabarwienie brązowawe, a spód liścia lekko czerwienieje. Może być mylona z Bacopa lanigera i B, rotundifolia ale te rosną bardzo słabo, rzadziej się je spotyka. Liść B. caroliniana roztarty w palcach ma zapach melisy (cytrynowy), który w przypadku innych gatunków nie jest tak intensywny. Rozmnażamy ją przez przycinanie pędów. Z dolnej części przyciętego pędu wyrasta nowa roślina, natomiast część górna (odcięta) ukorzenia się łatwo. Często również u podstawy łodygi wyrastają nowe roślinki, które dla prawidłowego rozwoju potrzebują jednakże nieco miejsca i dobrego światła.

    2) Bacopa monnieri (L.) Wettst., syn. Lysimachia monnieri, Herpestis monniera - Bakopa drobnolistna.
Występuje na obszarach tropikalnych i subtropikalnych całego świata z wyjątkiem Australii.
Jest to roślina bagienna, łodygowata, ale w odróżnieniu od B. caroliniana preferuje nieco wyższą temperaturę w granicach 22- 30°C. Ma zielone liście, osadzone parami naprzeciwlegle na wzniosłej, nieco sztywnej łodydze. Są one owalne, lekko mięsiste, o wymiarach 1,0-1,5X0,5-1,0 cm, zwężające się ku podstawie, ale nie obejmujące łodygi. Pędy nadwodne nie są owłosione. Jest mniej wymagająca względem żelaza, ale często jej go brakuje. Reaguje też negatywnie na wodę zawierającą większą ilość substancji organicznej, a więc pożądana jest okresowa częściowa wymiana wody. Tak jak Bacopa caroliniana również i ona chętnie wyrasta w płytkich zbiornikach ponad powierzchnią wody, chociaż wzrost jej wówczas jest wolniejszy. W akwariach niskich wystarcza jej oświetlenie o natężeniu 30 W /100 I, przy wyższych - 40 W/100 I. Silniejsze światło powoduje szybkie zaglonienie całej rośliny, z czym nie spotykamy się u B. caroliniana. Tolerancja kwasowości jest u tych gatunków jednakowa i wynosi od pH 6,0 do 7,5. Kwitnie również tylko nad wodą, a kwiaty są różowe do słabo fioletowych. Przy silniejszym świetle roślina jest bardziej krępa, wolniej dorasta do powierzchni wody, a więc rzadziej zachodzi konieczność jej skracania, co ją zresztą osłabia. Roślina wówczas "marnieje" i wygląda mniej dekoracyjnie. Jest bardzo tolerancyjna w stosunku do jakości podłoża i wody. Rozmnażanie przez sadzonki. Wymagana twardość wody w granicach 2-15°n.

    3) Bacopa crenafa (Beduvois) Hepper - Bakopa ząbkowana.
Występuje w Tanzanii, Madagaskarze i w Afryce zachodniej. Roślina dorasta do 10-20 cm wysokości. Ma liście jasnozielone, siedzące, nie obejmujące łodygi, jajowate do lancetowatych. W naturze liście osiągają wielkość 6x2 cm, ale w akwariach nie dorastają do tych rozmiarów. Szczyt blaszki liściowej jest zaokrąglony, nerw środkowy wyraźny. Bardzo charakterystyczny jest ząbkowany brzeg blaszki liściowej (czasem zdarza się to w bardzo niewyraźny sposób u B. monnieri). W formie nadwodnej ząbkowana jest zwykle tylko górna część blaszki liściowej. Zwykle u bakop liście osadzone są naprzeciwlegle krzyżowo - u tego gatunku spotyka się czasem okółki po 3-4 liście, przy czym liście trzeci i czwarty są zwykle mniejsze. Rozmnaża się w wodzie bardzo wolno i to tylko przy bogatym w substancje pokarmowe podłożu i intensywnym oświetleniu. Łatwiejszym sposobem jest namnożenie w formie nadwodnej - co nie stwarza problemów, i późniejsze przeniesienie roślin do akwarium. Aklimatyzacja przy takim postępowaniu przebiega bez zakłóceń, chociaż dalszy wzrost jest słaby, co jednakże nie zawsze musi być wadą. Woda
średnio twarda należy do najlepszych, zaś temperatura optymalna wynosi 23-28°C. Łatwo można ją rozmnażać w wilgotnym podłożu również z nasion. Kwitnie dobrze. Barwa kwiatu od białej do lekko różowej. Wytrzymuje dobrze ciągłe zanurzenie. W akwarystyce jest jeszcze mało rozpowszechniona, ale ma perspektywy trwałego zadomowienia się w naszych zbiornikach.

    4) Bacopa floribunda (R. Brown) Wettstein - Bakopa zaostrzona.
Występuje w tropikalnych obszarach Ameryki i na Jawie. Jest to bardzo rzadko uprawiana roślina, ponieważ jej uprawa stwarza duże problemy. W pierwszym rzędzie należy jej zapewnić silne oświetlenie 75-100 W/100 I. Roślina posiada wąskie, lancetowate liście o wymiarach 2-4x0,2-0,4 cm. Są one ciemnozielone z gładką krawędzią. Szczyt jest zaostrzony, prawie igiełkowaty, podstawa siedząca, nie obejmuje łodygi. Pod wodą rośnie wolno, przy słabszym świetle ginie. Pożądane jest podłoże luźne, o niezbyt dużej granulacji, lecz pożywne. System korzeniowy jest słabo rozwinięty. Roślinę można namnożyć w paludarium, gdzie rośnie lepiej. Przeniesiona do akwarium wymaga wolnego stanowiska i sadzenia w odstępach jako luźna grupa. Należy jej zapewnić temperaturę 22-26°C, pH 6,0-7,0 i wodę o twardości węglanowej 2-10°n. Jest to roślina tylko dla doświadczonych akwarystów.

    5) Bacopa lenigera (Chamisso i Schlech tendahl) Wettstein - Bakopa wełnista. 
Występuje w Brazylii. Liście jej są okrągławo owalne, o wymiarach 3x2,5 cm (u Bacopa caroliniana są węższe), jasnozielone, szczyt zaokrąglony - bez wcięcia. Spód blaszki liściowej lekko owłosiony. Podstawa szeroka - wychodzi z niej 7 nerwów. Są one zielone i rozgałęziają się. Forma emersyjna posiada łodygę gęsto owłosioną, o szczególnie długich, wełnistych włoskach na dolnej stronie blaszki liściowej - stąd nazwa gatunkowa. Stwarza wiele problemów w uprawie, podobnie jak B. floribunda. . Wymaga silnego światła (75-100 W/100 I), które powinno docierać do całej rośliny, dlatego sadzimy ją w odstępach 3-5 cm. Jest wrażliwa na zbyt wysoką temperaturę. Przy wysokiej twardości węglanowej wody należy dostarczać CO₂. Również wskazane jest regularne nawożenie preparatami żelazowymi. Rozmnażanie przez sadzonki, które długo się ukorzeniają i bardzo wolno rosną. Istnieje jeszcze odmiana o żółtym unerwieniu liści, ale nie nadaje się ona do życia w ciągłym zanurzeniu. Wymaga wody o twardości węglanowej 5-12°n, pH 6,0-7,0 i temperaturze 20-24°C.

    6) Bacopa rotundifolia (Michx) Wettstein - Bakopa okrągłolistna. 
Występuje w południowych obszarach Ameryki Północnej. Również i ta roślina słabo przystosowuje się do życia podwodnego. Czynnikiem decydującym o powodzeniu hodowli jest światło o natężeniu 75-100 W/100 I. Liście są okrągławe, o wymiarach 3(2,5 cm. Podstawa obejmuje łodygę, a płaty często zachodzą na siebie. Liście posadowione są parami naprzeciwlegle, a ich spód jak i łodyga są owłosione. Szczególnie u tego gatunku wymagane jest częste nawożenie preparatami żelazowymi. Przy sadzeniu należy zwracać uwagę na delikatną łodygę, gdyż przy silniejszym ucisku łatwo ulega uszkodzeniu, a w konsekwencji gniciu. Podłoże powinno być luźne, o średniej granulacji, z dodatkiem starej i zwietrzałej gliny. Rozmnażanie przez sadzonki. Wymagania względem wody: twardość węglanowa 2-10°n, pH 6,0-7,2, temperatura 22-26°C.

Literatura: 
1. Baensch H. A. Riehl R. - Aquarien Atlas, t. 1, wydanie 5, Mergus Verlag, 1985, West Germany.
2. Baensch H. A. Riehl R. - Aquarien Atlas, t. 2, wydanie 1, Mergus Verlag, 1985, West Germany.
3. van Ramshorst J. D. - Handbuch der Aquaristik, Nova Buch Verlags, 1977, GMBH Munchen (tłumaczenie z języka holenderskiego;).
4. Die Aquarien und Terrarien Zeitschrift (DATZ) - 6/1982, 10/1984.

Recenzował: dr Ryszard Kamiński

"Akwarium" 2/88

strona główna