|
Plistoforoza (choroba neonowa) u ryb akwariowych
(Przedruk elektroniczny za zgodą PZA z czasopisma "Akwarium" nr 2/88,
3/88)
Henryk Moll
Spotykana jest u ryb hodowanych w akwariach. Powodowana jest przez sporowce.
Symptomy choroby są następujące: chore ryby posiadają białawe, bezbarwne miejsca w mięśniach. U neonów Innesa występuje jeszcze częściowa utrata barwy świecącej pręgi. Czasami pręga ta jest poprzerywana. Kuliste pansporoblasty pobrane z mlecznobiaławego miejsca zabarwienia na skórze chorej ryby dostrzec można już przy 150-krotnym powiększeniu pod mikroskopem. Rozwijające się w organizmie ryby pasożyty doprowadzają do porażenia mięśni i tamują przepływ krwi.
Następstwem są również: strzępienie się płetw oraz występowanie zaburzeń równowagi.
Zarażenie następuje zazwyczaj poprzez układ pokarmowy. Choroba kończy się śmiercią.
Wbrew swojej nazwie "choroba neonowa" wystąpić może także u innych ryb kąsaczowatych.
Spory Plistophora hyphessobryconis mogą się dostać z piaskiem lub roślinami do innych akwariów. Mogą też być zawleczone przez zarażone okazy ryb.
W wypadku stwierdzenia tej choroby, trzeba chore ryby od razu uśmiercić, aby nie doprowadzić do zarażenia całej obsady zbiornika. Pasożyty bowiem wydostają się z kałem chorej ryby na zewnątrz. Zdrowe ryby trzeba przenieść do innego basenu, w którym jeszcze nie było ryb. Trzeba je bacznie obserwować, ponieważ i one mogą już być nosicielami pasożytów. Jeżeli jednak objawy chorobowe zostaną zauważone, wszystkie ryby
Od recenzenta:
Czynnikiem etiologicznym opisywanego schorzenia jest pasożyt o nazwie
Plistophora hyphessobryconis, należący do rzędu Microsporidia z dużej gromady
Sporozoa. Zwykle nazwę choroby, zwłaszcza inwazyjnej, urabia się od nazwy pasożyta, który ją wywołuje. Ponadto nazwa "choroba neonowa" sugeruje, że występuje ona tylko u ryb neonowych, a tak nie jest, o czym będzie jeszcze mowa poniżej. Wreszcie w wielu podręcznikach i artykułach na temat pasożytniczych pierwotniaków podawana jest nazwa plistoforoza. Pragnę również poinformować, że większość autorów nie uważa plistoforozy w ogóle za chorobę a nawet za jakiś bardziej groźny czynnik chorobotwórczy.
Gatunek Plistophora hyphessobryconis oprócz wymienionych rybek ozdobnych z rodzaju
Hyphessobrycon i Brachydanio, został stwierdzony w Polsce również w gonadach karasi (Carassius carassius): Ponadto inne gatunki z rodzaju
Plistophora stwierdzamy u ryb rzecznych, jeziorowych a nawet hodowanych w stawach.
Wymienię może kilka najczęściej stwierdzanych gatunków.
1. Plistophora acerinae stwierdzona na jelicie i otrzewnej jamy ciała u jazgarza (Acerina cernua).
2. Plistophora salmonae - na skrzelach pstrąga tęczowego (Salmo gairdenri).
3. Plistophora longifilis - w gonadach brzany (Barbus barbus).
4. Plistophora oolytica - w gonadach klenia (Leuciscus cephalus) i szczupaka (Esox lueius).
5. Plistophora elegans - w gonadach płoci (Rutilus rutilus) i leszcza (Abramis
brama).
Microsporidia rozmnażają się przez podział (schizogonia) i przez wytwarzanie spór (sporogonia). Rozmnażanie przez podział prowadzi do wytworzenia się dużej ilości pasożytów które wnikają do coraz to większej ilości komórek.
Inwazyjną formą tych pasożytów są spory. Sporogonia rozpoczyna się podziałem jądra trofozoitu na 2, które zlewają się i powstaje stadium sporontu, w którym kształtują się spory. Niekiedy sporont dzieli się na szereg sporoblastów, a z każdego z nich powstaje jedna spora. Spory
Microsporidia są bardzo małe - o długości 3-6 mikronów. Spory mają kształt najczęściej soczewkowaty. Wewnątrz spory znajduje się jedno lub dwujądrowy zarodek (sporoplazma), jedna spiralnie zwinięta nić biegunowa i 2 wakuole, przy czym każda z nich jest umieszczona na przeciwnym biegunie spory. Wakuola położona bliżej nici biegunowej ma zdolność pęcznienia, co powoduje wystrzelenie nici. Po zjedzeniu spory przez rybę nić biegunowa wynicowuje się i przytwierdza do nabłonka jelitowego a zarodek opuszcza sporę i wnika w ścianę jelita a następnie drogą układu krwionośnego dostaje się do różnych narządów ryby. Po wniknięciu do komórki żywiciela z zarodka wytwarza się postać wegetatywna, która zaczyna się rozmnażać.
W rozwoju Plistophora z jednego sporontu powstaje twór złożony z wielu sporoblastów z których tworzy się wiele spór. Wielkość ich wynosi od kilku do 10 mikronów. Najczęściej dokoła skupiska spór formuje się torebka łącznotkankowa i powstają białe cysty, które umieszczają się w tkance podskórnej w różnych narządach wewnętrznych, w ścianie jelita i na otrzewnej.
Istotnie "choroba neonowa" jest nadal nieuleczalna, pozostaje jedynie działanie profilaktyczne. Autor sugeruje stosowanie antybiotyków. Pragnę poinformować, że były robione przeróżne próby, ale
sporozoa są bardzo odporne zarówno na antybiotyki jak również na różne środki chemiczne.
Dr Franciszek Markiewicz
"Akwarium" 2/88
Włókno kokosowe a choroba neonowa
Henryk Moll
Szczegółowe symptomy choroby neonowej zostały opisane w poprzednim opracowaniu. W relacji tej wyrażony został pogląd, że na razie choroba ta nie może być wyleczona, gdy tymczasem w fachowej literaturze obcojęzycznej natrafiłem na interesujący i prosty sposób zwalczania tej jakże często groźnej plagi.
Wprost zdumiewający środek przeciwko chorobie neonowej podał do wiadomości jeden z niemieckich akwarystów, dr Schubert. Odkrycie było przypadkowe. Otóż jeden z akwarystów obłożył dno swego akwarium w którym hodował ryby dotknięte chorobą neonową, włóknem kokosowym. Okazało się, że choroba nie tylko przestała się rozwijać, ale chore osobniki zostały wyleczone. Dr Schubert powtórzył eksperyment i osiągnął ten sam efekt.
Stwierdził on przy okazji, że działanie włókna kokosowego nie polega na żadnych jego właściwościach chemicznych lecz wynika po prostu ze sposobu życia i rozmnażania się pasożytów powodujących chorobę neonową. Przez wyścielenie dna akwarium włóknem kokosowym spory spadające na dno nie są rybom dostępne i w ten sposób nie mogąc trafić do ich organizmów giną.
Ten sam efekt można uzyskać, jeśli wyłoży się dno akwarium włóknistym mchem jawajskim, a nawet siateczką ze sztucznego włókna (np. perlon lub nylon). Chodzi po prostu o to, aby rybom uniemożliwić zbieranie pasożytów z dna akwarium.
Ważne przy tej kuracji jest aby woda w dolnych partiach akwarium nie została wzburzona, bo wtedy pasożyty mogą zostać uniesione ponad włókninę.
Recenzował: dr Franciszek Markiewicz
"Akwarium" 3/88
|
