Karaś ozdobny Carassius auratus

(Przedruk elektroniczny za zgodą PZA z czasopisma "Akwarium" nr 1/81)

---------***** Uwaga ! *****------------
Artykuł ten należy przyjmować z ostrożnością, niektóre standardy na przestrzeni lat mocno się zmieniły w akwarystyce.
Np. informacja jakoby w 15 litrowym zbiorniku można było trzymać 2 karasie ozdobne jest mocno przesadzona. Są to ryby duże, o stosunkowo duzej masie ciała względem długości, do tego w temperaturach zbliżonych do pokojowej ich metabolizm jest bardzo szybki. Dlatego też bardzo brudzą. Welonków nie powinno się trzymać w akwariach mniejszych niż ok. 60-100 l, w zależności od wielkości ryb. Im większy zbiornik tym lepiej.

Redakcja Wodnego Świata
---------**********------------

Adam Latusek

Racjonalny chów karasi ozdobnych

    Zastanawiając się nad przyczynami braku w naszym kraju pięknych odmian hodowanych karasi ozdobnych (Carassius auratus), szukając dróg odrodzenia hodowli tych najstarszych ryb akwariowych i sposobów przeciwdziałania zalewowi sklepów akwarystycznych przez okropną masówkę "welonowego" narybku, dojść można do wniosku, iż droga jest tylko jedna. Jest nią przede wszystkim podjęcie akcji uświadamiania szerokich rzesz akwarystów jak powinny wyglądać welony i inne odmiany karasi ozdobnych, jak je trzeba racjonalnie hodować oraz w jaki sposób uzyskuje się piękne okazy ryb tego gatunku. Uświadomiony klient po prostu przestanie kupować to wszystko co mu się aktualnie oferuje, a to z kolei zmusi producentów do poczynienia kroków w kierunku zmiany profilu swoich skomercjalizowanych hodowli. Przesłanki te stały się myślą przewodnią dla niniejszych uwag. 
    Najprostszą drogą jest sprowadzanych dobrych odmian złotych rybek z zagranicy. Zrozumieli to członkowie Klubu Miłośników Złotych rybek przy ZG PZA, którzy posiadają już wiele szlachetnych odmian karasi ozdobnych, pochodzących z prywatnych importów. Jednakże tym sposobem nie uzdrowi się jeszcze złej sytuacji. Członkowie Klubu to głównie miłośnicy, a nie producenci, stad też nie zajmują się oni masowym rozmnażaniem ryb. 
    To, że złote rybki rozmnażają się bardzo łatwo i w ogromnych ilościach jest powszechnie wiadome. Mniej jednak zdajemy sobie sprawę z tego, jak wiele pracy wymaga wyhodowanie choćby paru sztuk ładnych i zgodnych ustalonymi standardami (1) okazów ryb. 
    Oferowane w naszych sklepach "welony" to przeważnie okazy o niewłaściwych proporcjach ciała i płetw (za bardzo wydłużone ciało), należące do odmian matowych, tzn. mających przeźroczyste łuski, lub typu pośredniego, z częściowo zachowanymi łuskami błyszczącymi, częściowo matowymi (przeźroczystymi), co należy uznać za typowe braki hodowlane. Ubarwienie ryb jest mało interesujące, wyblakłe. Do częstych zjawisk należy oferowanie przez handel narybku zaledwie parotygodniowego (często z wyraźnymi objawami chorobowymi) podczas gdy ryby hodowlane winny być długości 3 do 5 cm i mieć już swoje podstawowe ubarwienie, które w późniejszym okresie będzie się tylko intensyfikować. Cechy standardowe, ładne proporcje, widoczna żywotność - to wymogi bezwarunkowe, którym musi odpowiadać oferowany przez handel narybek karasi ozdobnych. 
    Wśród szerokich rzesz akwarystów obserwuje się powszechny brak podstawowych wiadomości na temat zasad pielęgnacji karasi ozdobnych w akwariach, a także pokutujące uprzedzenia. Ponad 1000 - letnia tradycja chowu złotych rybek przez człowieka, jako zwierząt typowo domowych i ozdobnych, wykształciła swoje własne i bardzo specyficzne reguły postępowania z tymi rybami. Warto pamiętać, że nasza europejska cywilizacja wniosła w tym zakresie nowe osiągnięcia, głównie z uwagi na brak cierpliwości, jaka cechuje ludzi Dalekiego Wschodu, w kultywowaniu codziennych zabiegów pielęgnacyjnych w odniesieniu do karasi ozdobnych, wprzęgając na miejsce własnego trudu i kłopotliwych czynności zdobycze techniki (aeryzacja wody, filtry, sztuczne pokarmy, przeźroczyste zbiorniki) oraz nauki (genetyka, ekologia, anatomia). 
    Zabiegi pielęgnacyjne 
Lepiej jest chować dorosłe karasie ozdobne w akwarium o pojemności nie mniejszej niż 50-60 l (4-5 wiadra). W basenie takim można hodować 6-8 ryb, jeżeli stosowane jest napowietrzanie wody, a jej poziom nie przewyższa 30 cm. W zbiorniku 15-20 litrowym można chować nie więcej niż dwie dorosłe ryby. Oczywiście akwaria duże są dla złotych rybek najbardziej odpowiednie. Należy przestrzegać zasady, według której na 1 cm długości ryby potrzeba 2 l wody. Karasie ozdobne należące do standardów o ciele krótkim (welony, teleskopy, orandy, lwie główki Ranchu, niebowidy, pyzatki, kogutki itd.) wymagają nieco większej ilości wody niż okazy o ciele długim (podstawowe formy złotych rybek, komety, szubunkiny), mimo iż są tej samej długości. 
    W związku z tym, że przenikanie tlenu z powietrza atmosferycznego następuje poprzez powierzchnię wody, za celowe uważa się też przestrzeganie właściwych norm powierzchni wody, przypadającej na każdą rybę. Przy przepowietrzaniu wody na każde 10 cm długości ciała ryby dla form krótkociałych potrzeba nie mniej niż 2 dcm kwadratowe powierzchni wody, a dla form o ciele wydłużonym 1,5 dcm kwadratowy. Jeżeli nie stosuje się przewietrzania wody, ale jest ona codziennie częściowo podmieniana, norma ta powinna być podwojona, a jeśli wody się nie wymienia - potrojona. Podobna tu zasada winna być traktowana tylko orientacyjnie, bowiem na stopień zawartości tlenu w wodzie ma także wpływ temperatura, ilość roślin w akwarium i liczba ryb itp. 
    Z uwagi na metabolizm karasi ozdobnych okresowa wymiana wody w akwarium jest koniecznością, warunkującą dobre samopoczucie ryb. Wymianę trzeba dokonywać regularnie co 2-3 tygodnie, zamieniając 20-30% wody na świeżą. Latem i zimą wodę można brać bezpośrednio z kranu. Na wiosnę i jesienią, gdy woda wodociągowa jest mocno chlorowana, można ją użyć po 24-godzinnym odstaniu, przy czym można wówczas wymienić nawet 50% wody w akwarium. Bezwarunkowo należy pamiętać, aby świeża woda miała zawsze taką samą temperaturę jak w akwarium. Nawet minimalne odchylenia są szkodliwe dla ryb (zaburzenia pęcherza pławnego, przeziębienie). 
    Właściwości chemiczne wody dla złotych rybek nie są istotne, jednakże najbardziej odpowiednia jest dla nich woda o odczynie nieznacznie kwaśnym - pH w granicach 6,6-6,8. opinia, że bardziej odpowiednia jest woda o odczynie lekko alkalicznym jest błędna. Przy odświeżaniu wody w akwarium z karasiami ozdobnymi dobrze jest dodać do niej wieloskładnikowego płynnego nawozu ogrodniczego "Florovit" (2), w proporcji jedna niepełna nakrętka opakowania na 100-200 l wody, tak by zabarwiła się na lekko bursztynowy kolor. Preparat ten sprzyja dobremu wzrostowi roślin, hamuje rozwój glonów i nieznacznie zakwasza wodę, nie wpływając szkodliwie na ryby. Temperatura wody w akwarium może wahać się w granicach od 8 stopni C do 30 stopni C, ale za optymalną uznać należy temperaturę pomiędzy 15 stopni C a 26 stopni C. wbrew powszechnemu przekonaniu złote rybki należą do ryb zimnowodnych, ale cieplejsza woda jest dla ich funkcji życiowych bardziej korzystna. Woda poddawana bezpośredniemu działaniu promieni słonecznych przez jakiś czas w ciągu dnia jest najlepsza. W akwariach z karasiami ozdobnymi nie stosuje się grzałek. Bardzo gwałtowne zmiany temperatury wody są dla ryb wyjątkowo szkodliwe, zaś jej stopniowe podwyższanie lub obniżanie, nawet do bardziej niskiej, zupełnie rybom nie szkodzi. Według źródeł japońskich złote rybki wytrzymują bez szkody dla życia 34 stopni C, ale tylko wówczas, gdy proces ten zachodzi stopniowo i płynnie w ciągu paru dni. Stosowane czasami przez akwarystów łapanie karasi ozdobnych gołą ręką, która przecież zazwyczaj ma powyżej 36,5 stopni C zawsze jest dla zwierzęcia swego rodzaju szokiem oparzeniowym. Praktykę taką należy więc stanowczo wykluczyć stosując do chwytania "welonów" specjalną siatkę o niegłębokim mieszku. Do łowienia złotych rybek, szczególnie tych o krótkim ciele, których ruchy są powolne i niezdarne, stosowane są odmienne siatki, niż to jest przyjęte dla innych ryb akwariowych. Siatka winna być raczej okrągła, lekko tylko wgłębiona. W wypadku konieczności przemieszania ryb zawsze jednak lepiej jest uczynić to np. filiżanką lub miseczką, zgarniając rybę wraz z wodą. 
    Ogromną rolę w uzupełnianiu zawartości tlenu w wodzie i redukowaniu z niej dwutlenku węgla (w akwarium w którym woda nie jest często wymieniana i stosowana jest jej aeryzacja) odgrywają rośliny. Do akwarium z interesującymi nas rybami zaleca się rośliny o twardych liściach i mocnym systemie korzeniowym (3). Jako podłoże lepiej jest użyć grubszego żwirku, którego ryby nie są w stanie przemieszać. Na Dalekim Wschodzie karasie ozdobne hodowane są bez roślin i podłoża, ale akwaria naszego typu są tam raczej mało rozpowszechnione, a stosowane są różnego typu wazy, misy i drewniane balie, w których ryby mogą być oglądane tylko z góry. Lecz właśnie o to chodzi. Ryby podziwiane od góry prezentują się zupełnie inaczej; wyglądają bardziej jak barwne kwiaty, niż jak w końcu wynaturzone i udziwione stwory, które my z kolei oglądamy z boku przez szybę akwarium. 
    Oświetlania basenu z karasiami ozdobnymi potrzebna jest nie tylko roślinom; bez dobrego górnego oświetlenia kolory ryb stają się mniej intensywne. Światło jest też jednym ze stymulatorów wykształcenia się pięknego ubarwienia ryb, przy czym największe znaczenie odgrywa tu bezpośrednie światło słoneczne. Połączenie świetlówek ze zwykłymi żarówkami stanowi najlepszą kombinację źródeł sztucznego światła w akwarium ze złotymi rybkami. 
    Najlepiej karmić ryby pokarmami żywymi, głównie rozwielitkami, unikając jednak rureczników i doniczkowców. Bardzo chętnie spożywane są dżdżownice (średnia dżdżownica podawana jednej rybie co drugi dzień + pokarmy roślinne stanowią normę najzupełniej wystarczającą!). zasadą jest, że jedna ryba powinna zjeść dziennie tyle pokarmu co objętość głowy. Praktycznie dorosłe okazy ryb karmi się jeden raz dziennie - rano w godzinach pomiędzy 6 a 10, a młode dwa razy ( drugi raz na dwie godziny przed zmierzchem). Stosując pokarmy żywe podaje się je w takich ilościach, żeby zostały zjedzone w ciągu pół godziny. Przy innych pokarmach (suszone rozwielitki, mielone mięso wołowe, ugotowana kasza przepłukana pod bieżącą wodą - owsianka, gryczana, jęczmienna, ryż - gotowane mięso ryb słodkowodnych itp.)ilości ich winny być tak dobrane aby zostały zjedzone w ciągu 5-10 minut. Jeżeli podane ilości karmy nie zostaną w tym czasie spożyte znaczy to, że porcje były zbyt duże. Wielkości porcji należy ustalić samemu drogą obserwacji. Ryb w żadnym wypadku nie wolno przekarmiać. Raczej powinny być stale głodne niż przejedzone. Przy temperaturze poniżej 12 stopni C (hodowla na dworze) ryby można karmić co drugi dzień, a nawet można przerwać podawanie pokarmów do czasu wzrostu temperatury. Praktykowanie raz w tygodniu dnia całkowitej głodówki jest zalecane przez wielu doświadczonych hodowców. 
    Trzeba jeszcze pamiętać, że dorosłe okazy ryb z gatunku Carassius auratus preferują pokarmy roślinne, podczas gdy ryby młode wymagają więcej pokarmów pochodzenia zwierzęcego. Dla narybku konieczne są też glony. Z zastępczych pokarmów roślinnych najwygodniejsze w stosowaniu są sparzone, młode liście sałaty i szpinaku, a także mleczu. O wiele lepsza jest jednak np. rzęsa wodna (Lemna minor) lub inne pływające rośliny z tej rodziny, które można kultywować w osobnym basenie. Podwodne liście tzw. lotosów (Nymphaeaceae) też są zjadane przez karasie ozdobne, wówczas gdy odczuwają niedobór pokarmów roślinnych. Podawanie rybom wszelkiego rodzaju gotowanych kasz czy makaronów w zasadzie nie jest wskazane, choć sugerują to niektórzy autorzy (4). Powodują one szybkie otłuszczenie wątroby i innych organów wewnętrznych, zaparcia i jako odchody bardzo łatwo brudzą wodę. 
    Stosowanie w akwarium filtrowania wody (wewnętrzny lub zewnętrzny filtr gąbkowy, w zależności od rozmiarów zbiornika i liczby ryb) godne jest polecenia. Oczywiście najlepsze są importowane filtry turbinowe. 
    Przestrzeganie zasad właściwego karmienia ryb, nie przekarmianie ich, stosowanie urozmaiconej diety (do mielonego, chudego mięsa dodać 1 całą paczkę "Vibovitu" na 30 dag przygotowanej karmy, którą można przechowywać w lodówce ), stosowanie częściowej wymiany wody itd. W dostateczny sposób stymulują szybki wzrost ryb, wpływają na intensywność ich ubarwienia, sprzyjają zachowaniu żywotności i zmniejszają podatność na choroby (5). 

(1). Szczegóły na ten temat porównaj: A. Latusek - Wzorce (standardy) złotych rybek - karasi ozdobnych "Akwarium", nr 2(44):1978, s. 43-57. 
(2). Patrz: A. Latusek, St. Sławiński - Florovit płynny nawóz również dla celów akwarystycznych, "Akwarium", nr 4(46): 1978, s. 121-122. 
(3). St. Sławiński - Rośliny wodne kontra złote rybki, "Akwarium" nr 1(49:1979, s. 14-17). 
(4). M. Celler - Złoty karaś Carassius auratus, "Gospodarka Rybna", nr 6(288):1975, s. 22; tenże - Hodowla karasi ozdobnych, "Gospodarka Rybna", nr 6(300): 1976, s. 23. 
(5). Autor planuje kontynuację tematu wg następujących zagadnień: rozmnażanie i wychów narybku, selekcja, choroby złotych rybek. 

"Akwarium" 1/81

strona główna