Małe pielęgnice południowoamerykańskie

 

(Przedruk elektroniczny za zgodą PZA z czasopism "Akwarium" nr 4/92)

Marcin Janik

   Małe gatunki pielęgnicowatych (Cichlidae) z rodzaju Apistogramma, Taenicara, Nannacara, Crenicara, Papiliochromis od dawna mają swoich zwolenników, ponieważ są spokojne, nie kopią w podłożu, nie niszczą roślin, nie wymagają dużych zbiorników, wzorowo opiekują się potomstwem oraz posiadają fascynujące ubarwienie i ciekawy kształt ciała.
   Ryby te, pochodzące najczęściej z dorzeczy Orinoko, Amazonki, Parany; wymagają wody miękkiej o twardości 4 - 12°n, węglanowej do 2°n, lekko kwaśnej lub obojętnej (pH 6-7), a temperatury 24-28°C. Woda może być nasycona niewielką ilością garbników. Niektóre gatunki wymagają znikomej ilości soli mineralnych w wodzie, inne znoszą większe ich ilości. Pielęgniczki wymagają odpowiedniej czystości wody oraz dobrego jej natlenienia, dlatego w akwarium koniecznie należy zainstalować przewietrzacz i filtr oraz co tydzień wymieniać 25% wody na świeżą. Karmie je należy wszelkimi pokarmami żywymi oraz pokarmami suchymi przeznaczonymi dla pielęgnic, np. "Cichlidenfutter" firmy "Tropical" czy "Niasa" firmy "Auditor". Wymagają też niewielkiego dodatku pokarmu roślinnego.
   Akwarium dla małej ilości ryb powinno mieć co najmniej 501 pojemności, przy czym na jedną dorosłą rybę powinno przypadać ok. 10 I wody. Zbiornik nie musi być zbyt wysoki. Pielęgniczki potrzebują dużej ilości kryjówek wśród korzeni i kamieni. Dobrymi kryjówkami mogą być korzenie ceramiczne i połówki łupin orzecha kokosowego. Nie polecałbym natomiast doniczek, gdyż szpecą podwodny krajobraz. Ryby te oprócz kryjówek między kamieniami i korzeniami wymagają również kryjówek wśród roślin, przy czym rośliny powinny być różnorodne: od pierzastych, rosnących w dużych grupach do rozłożystych, rosnących pojedynczo. Powinniśmy w akwarium również umieścić rośliny pływające, tworzące ocienione miejsca. Oczywiście wszystko musi tworzyć harmonijną całość. Odpowiednio urządzony zbiornik z małymi pielęgnicami wygląda niezwykle efektownie.
   Pielęgniczki rozmnażają się już w akwarium ogólnym, bez specjalnej ingerencji ze strony hodowcy. Para hodowlana dobiera się sama ze stadka młodych ryb. Ikrą, larwami i narybkiem opiekuje się samica lub oboje rodzice. Jeżeli ryby złożą ikrę w dużym, odpowiednio urządzonym akwarium, można ją pozostawić w akwarium ogólnym pod opieką rodziców, ale jak ryby odbędą tarło w zbyt ciasnym zbiorniku, mogą być kłopoty z wychowem narybku. Wówczas należy odłowić pozostałe ryby z akwarium pozostawiając tylko samicę lub obydwoje rodziców. Można też przedzielić akwarium szybą i w ten sposób odizolować ikrę i rodziców od pozostałych współmieszkańców akwarium. Najodpowiedniejszym pokarmem dla narybku są larwy solowca (Artemia salina) i widłonogów (Diaptomidae). W czasie wychowu młodych najlepiej rodzicom podawać żywy pokarm, głównie rureczniki i doniczkowce. Przy żywieniu ich rozwielitkami i oczlikami może się zdarzyć, że skorupiaki zostaną przyłączone do stadka młodych. Ponadto oczliki mogą atakować maleńki narybek. Narybek mogą także zjadać larwy wodzienia (Corethra), stosowane jako żywy pokarm dla ryb dorosłych. Przy wychowie młodych należy szczególnie dbać o odpowiednią czystość i dobre natlenienie wody.
   Teraz przedstawię opis najczęściej hodowanych w kraju gatunków:
   Akarka paskowana (Nannacara anomala) zamieszkuje zachodnią Gujanę. Samiec osiąga długość 8 cm. Jego grzbiet jest oliwkowobrązowy. Boki błyszczą metalicznie zielono i brązowo. Na każdej łusce widnieje ciemna plamka. Płetwa grzbietowa posiada czerwono-błękitne obramowanie. Płetwy samca są większe i silniej zaostrzone niż płetwy samicy. Jest ona jaśniejsza, bardziej gliniastożółta. Dorasta do 5 cm długości. W okresie rozrodczym w górnej połowie ciała samicy pojawia się ciemna krata.
   Akarki, jak wszystkie pielęgniczki, są rybami spokojnymi. Jedynie podczas tarła samica staje się agresywna i nie waha się atakować nawet większych od niej ryb. Ze szczególną zajadłością atakuje wtedy samca. Ryby te posiadają upodobanie do kryjówek. Najchętniej zamieszkują łupiny orzechów kokosowych oraz kryjówki wśród korzeni. Prowadzą dzienny tryb życia w przydennej partii wody.
   Tarło odbywa się na płaskim kamieniu lub w łupinie orzecha kokosowego. Woda powinna mieć następujące właściwości chemiczne: twardość ogólna 8-10°n, twardość węglanowa poniżej 2°n, odczyn pH 6,5-7, temperatura 25-28°C. Złożoną ikrą opiekuje się samica. Samiec jest wtedy przez nią odpędzany. Larwy lęgną się po około 3 dniach i są przenoszone przez samicę do dołka w piasku. Po dalszych pięciu dniach narybek rozpływa się w poszukiwaniu pokarmu. Z początku odżywia się larwami solowca i widłonogów. Gdy młode trochę podrosną, podajemy im siekane rureczniki i wazonkowce oraz małe rozwielitki. W nocy samica z narybkiem chroni się w kryjówce. Przez cały czas wychowu samica bardzo troskliwie opiekuje się młodymi, które dość szybko rosną. Dojrzałość płciową uzyskują w szóstym miesiącu życia. Akarki paskowane żyją do trzech lat.

Pielęgniczka Ramireza Papiliochromis ramirezi Fot. Tomasz Gradowski

   Pielęgniczka Ramireza (Papiliochromis ramirezi) zamieszkuje dorzecza rzek Apure i Meta w Wenezueli. Jest jedną z najbarwniejszych ryb akwariowych. Posiada różowozłote ubarwienie, miejscami przechodzące w purpurę z błyszczącymi niebieskimi punkcikami. Na boku pod płetwą grzbietową widnieje ciemna plama. Przez głowę i oko przechodzi czarna pręga. Płetwa grzbietowa jest ciemniejsza od reszty ciała. Jej pierwsze promienie są czarne. U samca trzeci i czwarty promień płetwy grzbietowej jest silnie wydłużony. Pozostałe płetwy są czerwonawe, a płetwy piersiowe bezbarwne. Tęczówka oka jest czerwonawa. Samiec pielegniczki Ramireza dorasta do 7 cm długości, a samica do 5 cm. Akwaryści wyhodowali także ksantoryczną (złotą) formę tej ryby. Jest ona jednak mniej atrakcyjna od formy dzikiej.
   Pielegniczki Ramireza należą do najspokojniejszych pielęgnic. Nie mają tak bardzo zaznaczonych upodobań do kryjówek jak inne pielegniczki. Częściej przebywają wśród gęstwiny roślin, zamieszkują przydenną i środkową warstwę wody.
   Pielegniczki te są bardzo wrażliwe na nieczystości i niedotlenienie wody. Również są nieco trudniejsze w hodowli i łatwiej zapadają na różnego rodzaju choroby.
   Rozmnażanie jest dość trudne, gdyż niełatwo jest dobrać odpowiednią parę, dlatego jeżeli chcemy rozmnożyć te ryby, powinniśmy zakupić większą ilość młodych egzemplarzy. Ryby do odbycia tarła wymagają odpowiedniego spokoju. Temperatura wody powinna wynosić 26-28°C, pH 7,0, twardość ogólna 7°n, twardość węglanowa poniżej 1°n. Woda nie może zawierać zbyt dużych ilości soli mineralnych. Samica składa ikrę koloru żółtoszarego na płaskim kamieniu, na twardym liściu rośliny lub w dołku w piasku w liczbie 200-400 sztuk. Opiekę nad potomstwem sprawują oboje rodzice. Larwy lęgną się czwartego dnia i leżą na kamieniu lub są przenoszone przez rodziców do dołka w piasku. Po dalszych ośmiu dniach narybek rozpływa się. Młode początkowo żywią się larwami solowca i widłonogów. Gdy trochę podrosną, podajemy im żywy pokarm małych rozmiarów. Rosną stosunkowo wolno. Żyją od półtora do dwóch lat.
   Pielęgniczkę Ramireza (Papiliochromis ramirezi) najpierw zaklasyfikowano do rodzaju Apistogramma, później do Microgeophagus, a zaraz potem do Papiliochromis. Nazwy Apistogramma ramirezi i Microgeophagus ramirezi należy traktować jako synonimy gatunku Papiliochromis ramirezi.
   Pielęgniczka trójpręga ( Apistogramma trifasciata ) występuje w dorzeczu Amazonki. Samce dorastają do 6 cm długości, asamicedo4,5cm. Ubarwienie ciała jest srebrzyste. Przebiega przez nie ciemna pręga. Grzbiet ciemniejszy. Płetwa grzbietowa niebieska z czerwonym obramowaniem. Płetwa odbytowa czarno obramowana. Promienie trzeci, czwarty i piąty płetwy grzbietowej u samca są silnie wydłużone. Samica w okresie tarła ma kolor żółtawy.
   Pielęgniczki trójpręgie należą do spokojnych ryb. Jedynie podczas tarła atakują inne ryby. Pielęgniczka ta ma upodobanie do kryjówek. Jest gatunkiem dziennym, zamieszkującym przydenne partie akwarium.
   Do tarła należy przygotować wodę miękką, o twardości ogólnej 7°n, węglanowej mniejszej niż 1°n, odczynie pH 6,5, temperaturze 24°C. Woda może zawierać wyciąg z torfu. Ryby odbywają tarło w kryjówce. Młode odżywiają się larwami solowca i widłonogów. W miarę wzrostu podajemy pokarm żywy większych rozmiarów. Ryby te żyją około dwóch lat.
 

Pielęgniczka Agassiza - Apistogramma agassizi Fot. A. Białosiewicz

   Pielęgniczka Agassiza (Apistogramma agassizi) występuje w środkowym dorzeczu Amazonki oraz w górnej części dorzeczy rzek Parana i Paraquay. Samiec dorasta do 8 cm długości. Jego boki są błękitnozielone, a brzuch pomarańczowy. Płetwy samca są większe i ostrzej zakończone niż płetwy samicy. Samiec na płetwie ogonowej posiada ciekawy rysunek. Samica osiągająca długość 6 cm, jest bardziej żółtawa i ma krótsze płetwy niż samiec. Brak jej charakterystycznego rysunku na płetwie ogonowej. Na bokach u obydwu płci ciągnie się ciemny pas.
   Pielęgniczki Agassiza są raczej spokojnymi mieszkańcami akwarium. Jednak przy zbyt dużej liczbie osobników w małym akwarium może dochodzić do groźnych walk. Ryby żyją w przydennej partii wody wśród kryjówek z korzeni i skał. Jak wszystkie małe pielęgnice, tak i te potrzebują kryjówek wśród roślin.
   Podobnie jak pielęgniczki Ramireza, pielęgniczki Agassiza są szczególnie wrażliwe na nieczystości i niedotlenienie wody.
   Tarło odbywa się w kryjówce. Woda powinna mieć następujące właściwości chemiczne: twardość ogólna 6°n, twardość węglanowa poniżej 1°n, odczyn pH 6-6,5. Woda powinna mieć temperaturę 24-28°C, zawierać niewielką ilość garbników. Ikrą koloru karminowego w ilości 200 sztuk, larwami i narybkiem opiekuje się samica. Larwy lęgną się po trzech dniach, a po dalszych pięciu narybek rozpływa się w poszukiwaniu pokarmu, który początkowo stanowią larwy solowca i widłonogów. Rybki rosną początkowo dość równomiernie, ale w pewnym momencie samiczki wyraźnie wstrzymują wzrost, podczas gdy samce rosną cały czas w jednakowym tempie. Pielęgniczki Agassiza żyją około dwóch lat.
   Pielęgniczka żółta (Apistogramma borellii) pochodzi ze środkowej części dorzecza Rio Paraquay. Samiec osiąga 8 cm długości, a samica 4-5 cm. Podstawowe ubarwienie ciała żółtawobrunatne. W różnych sytuacjach na ciele ryb pojawiają się ciemne wzory; inne w czasie spoczynku, inne w postawie ostrzegawczej, inne podczas zalotów itd. Płetwy samca większe, niebieskawe. Samica w czasie tarła intensywnie żółta.
   Ryby te są spokojne. Posiadają podobne upodobania do kryjówek jak akarki paskowane. Wspaniale się prezentują na tle skał. Wymagają też kryjówek wśród roślin. Zamieszkują przydenne partie akwarium.
   Ponieważ ryby te należą do jaskiniowców, tarło odbywają w kamiennych grotach, łupinach orzecha kokosowego lub korzeniach ceramicznych. Woda przeznaczona do hodowli powinna mieć temperaturę 25-28°C, twardość ogólną 8°n, węglanową mniejszą od 1°n, odczyn pH 6,5-7. Ikra koloru wiśniowego w ilości 80-100 sztuk składana jest na sklepieniu kryjówki. Samica sama opiekuje się swym potomstwem.
 

Pielęgniczka żółta - Apistogramma borellii Fot. A. Białosiewicz

Młode wylęgają się po 5 dniach, a po dalszych 6 rozpływają się poszukując pokarmu. Najlepszym pokarmem dla narybku pielęgniczki żółtej są larwy solowca. W miarę wzrostu rybek należy zwiększać rozmiary pokarmu, przechodząc na inne pokarmy żywe. Młode rosną dość wolno. Pielęgniczki żółte uzyskują dojrzałość płciową w wieku czterech miesięcy, a żyją około dwóch lat.
   Pielęgniczki żółte (Apistogramma borellii) dawniej były hodowane jako Apistogramma reitzigi. Badania naukowe wykazały, że ryby hodowane jako A. reitzigi w rzeczywistości należą do gatunku A. berellii. Właściwie pielęgniczki Reitziga nie są hodowane w akwarium. Oczywiście w handlu, szczególnie za granicą spotyka się więcej gatunków południowoamerykańskich małych pielęgnic. Do najczęściej hodowanych, oprócz opisanych w tym artykule, należą: Apistogramma cacatuoides, A. nijsseni, A. ortmanni, Crenicara filamentosa, Crenicara maculata oraz Neetroplus nematopus, który nie występuje w Ameryce Południowej, lecz Środkowej. Wszystkie pielęgniczki dobrze hodować jest ze zbrojnikami: Ancistrus sp., Dasyloricaria filamentosa, Loricaria parva, Farlowella sp. lub ciekawymi sumami pancernymi z rodzajów Bunocephalus, Agmus, Acanthodoras, Amblydoras. Jak już wspomniałem na początku artykułu, przy urządzaniu akwarium z małymi pielęgnicami dużo miejsca należy poświęcić roślinom. Najbardziej do tego typu akwariów nadają się: Echinodorus amazonicus, E. horyzontalis, E. latifolius, E. maior, E. osiris, E. parviflorus, E. tenellus, Lilaeopsis brasiliensis, Vallisneria americana, V. neotropicalis, V. spiralis, Egeria densa, i Limnobium stoloniferum jako rośliny pływające. Kończąc ten artykuł chciałbym zachęcić wszystkich miłośników pielęgnic do hodowli tych pięknych i ciekawych ryb.

"Akwarium" 4/92

strona główna

W naszej encyklopedii