|
|
Gupik - Pawie oczko Poecilia (Lebistes) reticulata (Peters, 1859)
(Przedruk elektroniczny za zgodą PZA z czasopism "Akwarium" nr
3-4/81)
Elżbieta Szydłowska
Pawie oczka - ryby standardowe
Jednymi z najwcześniej hodowanych w
akwariach ryb są pawie oczka, potocznie zwane gupikami. Pochodzą one z rozległych
obszarów na północ od Amazonki - północna Brazylia, Wenezuela, Gujana oraz
wyspy Barbados i Trynidad. Bytują w wodzie słodkiej lub słonawej, w wolno płynących
rzekach, stawach, kanałach, a nawet w ściekach.
Pawie oczka należą do rodziny piękniczkowatych - Poeciliidae
(*) i po raz pierwszy zostały opisane jako Poecilia reticulata Peters,
1859. kilka lat później okazy pochodzące z Trynidadu, na cześć badacza
angielskiego R. J. L. Guppy, nazwane zostały Girardinus guppii Guentther,
1866 (stąd na całym świecie stosowana nazwa guppy - gupik). Ostatecznie po
rewizji, którą w roku 1963 dokonali Rosen i Bailey, naukowa nazwa ryby brzmi Poecilia
(Lebistes) reticulata Peters, 1859. Nazwa ta obejmuje zarówno formy dzikie
jak i liczne hodowlane.
Gupiki po raz pierwszy zostały sprowadzone do Europy z wyspy
Barbados w roku 1861 i je właśnie zaliczono do rodzaju Lebistes. Jednakże
dopiero z końcem XIX wieku zostały na szerszą skalę wprowadzone do
akwarystyki.
Samice formy dzikiej są barwy szaro-oliwkowej, o niektórych
łuskach metalicznie połyskujących. Niektóre mają na płetwie ogonowej
czarne lub żółte kropki.
Samce formy dzikiej, mniejsze od samic, są bardzo zróżnicowane
kolorystycznie i połyskujące. Szczególnie efektownie ubarwione są płetwy
ogonowe.
Duża płodność i bezproblemowość rozrodu pawich oczek
(samica może rodzić co 4 tygodnie średnio około 45 młodych) oraz wielka różnorodność
ubarwienia samców skłoniły akwarystów do podjęcia selekcyjnej hodowli tych
ryb. Zabiegi selekcyjne, w zasadzie dotyczące głównie samców, szły w dwu
kierunkach. Z jednej strony pracowano nad uzyskaniem odmian różniących się
kształtem i długością płetw ogonowej i grzbietowej, zaś z drugiej okazów
szczególnie pięknie ubarwionych.
W rezultacie żmudnych prac selekcyjnych uzyskano szereg
hodowlanych odmian gupików. W latach czterdziestych podjęto pierwsze próby
opracowania, w oparciu o kształt płetwy ogonowej, wzorców standardowych dla
poszczególnych odmian hodowlanych. W ślad za tym poszło organizowanie wystaw
i konkursów pawich oczek oraz zrzeszanie się hodowców tych pięknych ryb.
Prawdopodobnie pierwszą wystawę gupików zorganizowano w Pradze w dniu 1 maja
1935 roku. W okresie powojennym wystawy pawich oczek stawały się coraz
popularniejsze. Początkowo miały one charakter regionalny - krajowy, lecz
szybko przystąpiono do organizowania imprez o charakterze międzynarodowym. I
Międzynarodowa Wystawa Pawich Oczek odbyła się w roku 1954 w Hanowerze. O
popularności podobnych wystaw, połączonych zwykle z konkursem, świadczy
fakt, że w Austrii, w Wiedniu miało już miejsce 30 imprez krajowych oraz 20
międzynarodowych, a w Berlinie Zachodnim odbyła się już 27 wystawa gupików.
Dorobek polskich akwarystów jest w tym zakresie skromny, gdyż jak dotąd
zorganizowano tylko osiem wystaw pawich oczek.
Obecnie wyróżnia się dwanaście standardowych odmian
pawich oczek, wydzielonych na podstawie kształtu płetwy ogonowej. Są to:
rakietka - zwana standardem podstawowym, igiełka, płomyk, łopatka, lira,
dwumiecz, miecz górny, miecz dolny, proporczyk, welon, wachlarz i trangel
(delta).
W kwietniu 1977 roku, na spotkaniu hodowców gupików w
Bratysławie, uzgodniono kryteria zaszeregowania ryb do poszczególnych standardów.
W myśl tych ustaleń długość ciała samca (mierzona od pyska do nasady płetwy
ogonowej) nie może być mniejsza niż 28 mm, a wysokość ciała (mierzona na
linii od przedniej nasady płetwy grzbietowej do przedniej nasady brzusznej)
musi być równa 1/4 długości ciała. Kształt płetwy ogonowej oraz jej
rozmiary decydują o zaszeregowaniu do określonego standardu.
STANDARDY KRÓTKOPŁETWE
Rakietka (standard podstawowy) - płetwa ogonowa okrągła, o średnicy równej połowie długości ciała. Płetwa grzbietowa krótka i na końcu zaokrąglona, sięgająca nasady płetwy ogonowej.
Igiełka - płetwa ogonowa okrągła, o średnicy równej 4/10 długości ciała. Trzy środkowe promienie bardzo wydłużone tworzą 'igłę". Całkowita długość płetwy ogonowej równa jest długości ciała. Płetwa grzbietowa o zaostrzonym końcu, sięga do 1/3 długości płetwy ogonowej.
Płomyk - płetwa ogonowa kształtem przypomina płomień świecy. Jej długość wynosi 8/10 długości ciała, a wysokość równa jest połowie długości (6/10 długości ciała). Płetwa grzbietowa długa, o zaostrzonym końcu, sięga do 1/3 długości płetwy ogonowej.
Łopatka - płetwa ogonowa w kształcie podobna do łopaty saperskiej, o poziomych krawędziach równoległych. Jej długość równa jest połowie długości ciała, wysokość wynosi 4/10 długości ciała, ale nie mniej niż wysokość ciała ryby. Płetwa grzbietowa ostro zakończona, dochodzi do 1/3 długości płetwy ogonowej.
STANDARDY MIECZOWE
Lira - płetwa ogonowa kształtem podobna do liry, o bardzo wydłużonych i esowato wygiętych górnych i dolnych promieniach. Część przy nasadowa nie dłuższa niż 4/10 długości ciała, całkowita długość płetwy ogonowej równa 8/10 długości ciała. Płetwa grzbietowa długa, ostro zakończona o końcu odgiętym ku górze, sięga do 1/3 długości płetwy ogonowej.
Dwu-miecz - płetwa ogonowa u podstawy owalna. Jej górne i dolne promienie mieczowato wydłużone i rozchylone pod kątem 30 stopni. Długość części przy nasadowej równa 4/10 długości ciała (część ta może być bezbarwna). Całkowita długość płetwy ogonowej równa jest długości ciała. Płetwa grzbietowa ostro zakończona, sięga 1/3 długości płetwy ogonowej.
Miecz górny - płetwa ogonowa u nasady owalna, o wysokości równej dwom wysokościom ciała. Górne, mieczowato wydłużone promienie biegną równolegle do osi ciała, względnie są wychylone ku górze maksymalnie o 15 stopni. Całkowita długość płetwy ogonowej oraz płetwa grzbietowa jak u dwu miecza.
Miecz dolny - płetwa ogonowa u nasady owalna, o wysokości równej dwom wysokościom ciała. Dolne promienie mieczowato wydłużone tworzą z osią ciała kąt 15 stopni. Całkowita długość płetwy ogonowej i płetwa grzbietowa jak u dwu miecza.
STANDARDY SZEROKOPŁETWE
Proporczyk - płetwa ogonowa o formie wydłużonego prostokąta, zaokrąglonego u nasady. Jej długość równa jest 8/10 tej długości ciała, a wysokość powinna odpowiadać 4/10 tej długości. Płetwa grzbietowa ostro zakończona, dochodzi do 1/3 długości płetwy ogonowej.
Welon - płetwa ogonowa długa, o poziomych krawędziach łukowato wypukłych, a tylnej łukowato wklęsłej. Jej długość wynosi 8/20 długości ciała (minimum 5/10), a wysokość w najszerszym miejscu, czyli w 3/4 długości, równa jest 6/10 tej długości (minimum 4/10). Płetwa grzbietowa długa, w części przy nasadzie prostopadła do grzbietu, zaokrąglonym końcem sięga 1/3 długości płetwy ogonowej.
Wachlarz - płetwa ogonowa ma kształt wydłużonego trójkąta równoramiennego, którego ramiona tworzą kąt 45 stopni. Jej długość wynosi 8/10 długości ciała. Płetwa grzbietowa ostro zakończona, w części przy nasadzie prostopadła do grzbietu, dochodzi do 1/3 płetwy ogonowej.
Triangel (delta) - płetwa ogonowa ma kształt trójkąta równoramiennego, którego ramiona tworzą kąt 70 stopni. Jej długość równa jest 8/10 długości ciała. Płetwa grzbietowa szeroka i zaokrąglona, przy nasadzie prostopadła do grzbietu, sięga do 1/3 płetwy ogonowej.
Największą popularnością wśród
hodowców cieszą się standardy szerokopłetwe, a zwłaszcza triangle i
wachlarze, a z pozostałych najbardziej rozpowszechnione są dwu miecze. Podczas
konkursów w odniesieniu do tych trzech standardów stosuje się więc jeszcze
dodatkowo podział na grupy barwne. Wyróżnia się osiem podstawowych barw:
szaro-oliwkowa - naturalna, złota - metalicznie brązowa, blond - złotożółta,
niebieska, albino, biała, kremowa i srebrna.
Oprócz ryb o ubarwieniu w całości podstawowym hodowane są
również takie, których ciała w przedniej części są barwy szarej (barwa
podstawowa), złotej lub blond, zaś w tylnej są w kolorze wyraźnie różne.
Ubarwienie oczywiście to musi być genetycznie utrwalone. Jakość barw, ich
intensywność i czystość jest wyżej oceniana niż sam kolor i rysunek plam
barwnych. Barwy pastelowe są na równi traktowane z intensywnymi. Kolory
"tęczowo" przechodzące jedne w drugie nie są błędem, pod
warunkiem że są zharmonizowane. I tak wymienione ryby dzieli się na:
(*) rodzina Poeciliidae obejmuje 26 rodzajów i około 140 gatunków. Akwarystów interesuje tylko kilkanaście ryb hodowlanych w akwariach. Są to: Alfaro, Belonesox, Brachyrhamphis, Gambusia, Girardinus, Heterandria, Phallichthys, Phalloceros, Poecilia, Poeciliopsis, Priapella, Quintana i Xiphophorus.
OD REDAKCJI
W ostatnich latach miłośnicy pawich
oczek, wystawiający swe ryby na konkursach międzynarodowych, zaczęli wyłaniać
corocznego Mistrza Europy. Przy ustalaniu championa brane są pod uwagę punkty
uzyskane przez ryby na trzech konkursach, organizowanych we Wiedniu przez
Osterreichische Guppy - Gesellschaft, w Berlinie Zachodnim przez Deutsche Guppy
Federation i w Londynie przez Faderation Guppy Association.
Mistrzem Europy na rok 1980 został, znany dobrze polskim
"gupikarzom", Guinter Tischmann z Berlina Zachodniego, członek DGF,
któremu na tym miejscu składamy serdeczne gratulacje. Wystawiał on pawie
oczka triangle szare 1/2 czarne z jednobarwnymi płetwami.
Drugie miejsce w ogólnoeuropejskiej klasyfikacji zajął K.
Liedl (OGG), a trzecie M. Kahrer (OGG0).
Należy tu wyrazić ubolewanie, że polscy hodowcy gupików
nie mogli w roku ubiegłym poszczycić się liczącymi sukcesami na arenie międzynarodowej.
"Akwarium" 3-4/81
|
|
