Tekst źródłowy strony Anatomia ryb

==Budowa zewnętrzna==
===Kształt ciała===
Jednym z elementów dostosowywania się do warunków środowiska, zapełniania wolnych nisz ekologicznych  jest kształtowanie sylwetki ciała ułatwiającej poruszanie się, zdobywanie pokarmu i ucieczkę przed drapieżnikami. Różnorodność kształtów ciała ryb wskazuje jak duże zdolności przystosowawcze posiada ta grupa zwierząt.
Poruszanie się w wodzie wymaga ciągłego pokonywania jej oporu, w czym niewątpliwie pomaga odpowiednio dostosowany, opływowy, hydrodynamiczny  kształt ciała. 

[[Grafika:Fish body forms Osteichthyes.png|300px|thumb|Przykładowe kształty ciała ryb kostnoszkieletowych. Opis oznaczeń w tekście.]]

Wyróżniamy jego następujące typy:
*podstawowy - ciało wrzecionowate '''(a)''', owalne w przekroju poprzecznym, charakterystyczne dla ryb pływających z dużą prędkością w wodach [[pelagial]]nych (np. [[tuńczyki]]) 
*torpedowaty – kształt zbliżony do podstawowego, ciało bardziej wydłużone, lekko bocznie spłaszczone, w przekroju poprzecznym łagodnie elipsowate, typowe dla drapieżników pływających w wodach pelagialnych, umożliwia osiąganie dużych prędkości kosztem obniżenia zdolności manewrowych
*strzałkowaty '''(b)''' – ciało wyraźnie wydłużone, masywny ogon, szybko pływające drapieżniki, ([[barrakudowate]], [[szczupakowate]])
*silnie bocznie spłaszczony '''(c)'''- umożliwia szybkie pływanie w toni oraz precyzyjne manewrowanie wśród przeszkód, roślinności, szczelin skalnych itp. ([[okoniokształtne]])
*igłowaty '''(d)''' – ciało bardzo długie i cienkie, owalne w przekroju poprzecznym ([[Igliczniowate|iglicznie]])
*węgorzowaty '''(e)''' – ciało długie, przypominające węża, okrągłe w przekroju poprzecznym, ryby żerujące w mule, gęstej roślinności ([[węgorzokształtne]])
*wstęgowaty – ciało długie, bocznie spłaszczone 
*spłaszczony grzbietobrzusznie – część grzbietowa i brzuszna mocno spłaszczone, ciało symetryczne, ryby prowadzące przydenny tryb życia ([[rajowate]])
*asymetrycznie bocznie spłaszczony '''(h)'''– ciało niesymetryczne, ryby prowadzące przydenny tryb życia ([[flądrokształtne]])

oraz inne, spotykane u ryb szczególnie ''wyspecjalizowanych'' jak [[najeżkowate]], [[konik morski|koniki morskie]] '''(f)''', [[samogłowowate]] '''(g)''', [[żaglicowate]], [[paszczękowate]], [[żabnicokształtne]].

===Płetwy===
Istotnym elementem wpływającym na sprawność ruchu w wodzie jest rozkład, kształt i rozmiar płetw. {{main|Płetwa}}
{{main|Strategie ruchu kręgowców}}


===Głowa===
[[Grafika:PyskiRyb.svg|150px|thumb|Położenie otworu gębowego ryb:<br>(a) - końcowe,<br>(b) - górne,<br>(c) - dolne]]
Kształt głowy, a szczególnie położenie otworu gębowego ma ścisły związek ze sposobem pobierania pokarmu. Ryby pobierające pokarm z powierzchni wody mają otwór gębowy w położeniu górnym '''(b)''', gatunki pływające w toni wodnej – w położeniu końcowym '''(a)''', a te, które wyszukują pokarm na dnie zbiornika – w położeniu dolnym '''(c)'''.

===Powłoka ciała===
Zewnętrzną warstwą ciała wszystkich ryb jest [[Skóra (histologia)|skóra]] zaopatrzona w liczne, jednokomórkowe gruczoły śluzowe. [[Śluz]] pełni funkcję ochronną oraz zmniejsza tarcie ciała w trakcie pływania. Większość gatunków ryb ma skórę pokrytą wytworzonymi przez nią [[Łuski (ryby)|łuskami]], zdecydowanie poprawiającymi jej odporność na urazy mechaniczne. Skóra jest również dodatkowym narządem wymiany gazowej, wydalania oraz osmoregulacji. O zabarwieniu skóry decydują [[Komórki barwnikowe ryb|komórki barwnikowe]] zwane chromatoforami. Podobnie jak u innych zwierząt ubarwienie może pełnić funkcję ostrzegawczą, kamuflującą ([[mimikra]], [[mimetyzm]]) lub odstraszającą. Największą różnorodność ubarwienia i oryginalnych kształtów obserwuje się u ryb  żyjących wśród [[rafa|raf koralowych]] (np.[[chetonikowate]]). Wiele gatunków wykształciło na skórze różnorodne wyrostki, kolce - nierzadko połączone z gruczołami jadowymi ([[skorpenokształtne]]) - oraz wyspecjalizowane narządy, jak [[Narząd świetlny|fotofory]] (np. [[świetlikowate (ryby)|świetlikowate]]), [[narządy elektryczne]] ([[sum elektryczny]], [[strętwokształtne|strętwy]], [[mrukokształtne|mruki]] i [[drętwokształtne|drętwy]]),  [[ampułki Lorenziniego]] ([[Młotowate|ryby młoty]]). Charakterystycznym dla ryb narządem zmysłu - umieszczonym pod powierzchnią skóry - jest [[linia boczna]].

==Budowa wewnętrzna==
[[Grafika:Fish anatomy.jpg|300px|thumb|]]
[[Grafika:Pike head anathomy.jpg|300px|right|thumb|Struktury anatomiczne głowy ryby kostnoszkieletowej na przykładzie szczupaka pospolitego]]

Ciało ryby podzielone jest na głowę, tułów i ogon. Głowa łączy się z tułowiem nieruchomo, nie występuje odcinek szyjny. 
Szkielet ryb jest zbudowany z chrząstek ([[chrzęstnoszkieletowe]]) lub kości ([[kostnoszkieletowe]]). Składa się z czaszki, kręgosłupa, żeber, szkieletu pasów, szkieletu płetw oraz - charakterystycznych dla ryb kostnoszkieletowych - skostnień międzymięśniowych, tzw. [[ości]]. Szczęki są ruchome, z wyjątkiem [[Zrosłogłowe|zrosłogłowych]], u których górna szczęka jest trwale połączona z puszką mózgową. Dużą ruchliwość szczęk ryby zawdzięczają połączeniu żuchwy z puszką mózgową za pośrednictwem górnej części [[Łuk gnykowy|łuku gnykowego]] ([[czaszka hyostyliczna]]).

Kręgosłup tworzą dwuwklęsłe (amficeliczne) kręgi, których liczba jest [[Cecha gatunkowa|cechą gatunkową]]. Między kręgami zachowane są resztki struny grzbietowej. Do kręgów w części tułowiowej przytwierdzone są żebra. 

===Układ pokarmowy===
Otwór gębowy, często otoczony wąsikami, zaopatrzony w ruchome szczęki, prowadzi do jamy gębowej. U wielu gatunków (wszystkich drapieżnych i niektórych roślinożernych) wyposażony w liczne zęby. Kształt i układ zębów jest zróżnicowany w zależności od rodzaju i sposobu zdobywania pokarmu, od dużych ([[żarłaczokształtne]]), bardzo ostrych ( [[barrakudy]], [[wargaczowate]]) do wyspecjalizowanych np. w rozgniataniu twardych skorup ([[papugoryby]]).  Przebita szczelinami skrzelowymi gardziel przechodzi w przełyk, a ten rozszerza się w żołądek (nie występuje np. u karpiowatych). U ryb nieposiadających wyodrębnionego żołądka trawienie odbywa się w jelicie. Jelita ryb drapieżnych są krótsze niż u roślinożernych. Przy połączeniu żołądka z jelitem położone są [[wyrostki pyloryczne]]. Przewody trzustki i wątroby uchodzą do przedniej części jelita cienkiego (dwunastnica). Końcowy odcinek układu pokarmowego tworzy jelito grube i odbyt.

===Układ rozrodczy===
Ryby są zwierzętami [[Rozdzielnopłciowość|rozdzielnopłciowymi]]. Sporadycznie zdarza się [[hermafrodytyzm]] (niektóre [[strzępielowate]]) i [[gynogeneza]] (odmiana [[Partenogeneza|partenogenezy]]). Znane są również gatunki zdolne do zmiany płci (''[[Amphiprion]]'', ''[[Premnas]]'', ''[[Xiphophorus]]''). 

Układ rozrodczy składa się z gonad i przewodów wyprowadzających. U gatunków rozdzielnopłciowych samica posiada jajniki, a samiec – parzyste jądra.

'''Zapłodnienie zewnętrzne''' następuje u większości ryb. Są to gatunki [[Jajorodność|jajorodne]].  Samica składa w wodzie [[Ikra|ikrę]], która jest polewana przez samca mleczkiem (spermą). 

'''Zapłodnienie wewnętrzne''' występuje u gatunków [[jajożyworodność|jajożyworodnych]]. Następuje w czasie aktu kopulacji poprzez wprowadzenie do dróg rodnych samicy męskiego narządu kopulacyjnego ([[gonopodium]] – u ryb kostnoszkieletowych lub [[pterygopodium]] - u chrzęstnoszkieletowych). 

U wielu gatunków występuje wyraźny [[dymorfizm płciowy]]. 

===Układ krwionośny===
Układ krwionośny ryb opisano w artykule [[Układ krwionośny kręgowców]].

===Układ oddechowy===
Funkcje narządów oddechowych umożliwiających rybie oddychanie tlenem rozpuszczonym w wodzie pełnią [[Skrzela (anatomia)|skrzela]] i skóra. 

Pierwsze [[ryby kostnoszkieletowe]] miały płuca - prawdopodobnie po to, by móc pobierać więcej [[tlen]]u. U większości ryb płuca te przekształciły się w [[pęcherz pławny]] i nie są już używane do oddychania. Dawniej sądzono, że morskie [[ryby płucodyszne]] wymarły przeszło 700 milionów lat temu, lecz w [[1939]] roku pewien rybak wyłowił w [[Ocean Indyjski|Oceanie Indyjskim]] żywy okaz ryby mającej szczątkowe płuco. Potem znaleziono ich więcej i nie ma wątpliwości, że przynajmniej jedno "kopalne" stworzenie jest jeszcze wśród nas.

=== Linki zewnętrzne ===
*[http://www2.biology.ualberta.ca/jackson.hp/IWR/Content/Anatomy/index.php Ichthyology Web Resources] {{lang|en}}
[[Kategoria:Ichtiologia]]
[[Kategoria:Anatomia zwierząt]]

[[en:Fish anatomy]]
[[es:Anatomía de los peces]]
[[no:Fiskens anatomi]]
[[fi:Kalojen anatomia]]
 źródło: artykuł [http://pl.wikipedia.org/wiki/Anatomia_ryb] w Wikipedii, licencja: [[GNU FDL]], autorzy: [http://pl.wikipedia.org/wiki/Anatomia_ryb&action=history]