Tekst źródłowy strony Ryby

{{Zwierzę infobox
|Nazwa zwyczajowa=Ryby
|Łacińska=Pisces<br />----------<br />[[Ryby chrzęstnoszkieletowe]]<br />[[Ryby kostnoszkieletowe]]
|Typ=[[strunowce]]
|Podtyp=[[kręgowce]]
|Obrazek=GlyphidodonCelestinus.png
|Commons=Category:Fish
}}
'''Ryby''' - zmiennocieplne [[kręgowce]] wodne oddychające [[Skrzela (anatomia)|skrzelami]], poruszające się za pomocą [[Płetwa|płetw]]. Niezwykle zróżnicowane pod względem budowy zewnętrznej i wewnętrznej, ubarwienia oraz przystosowania do warunków środowiska. Stanowią najliczniejszą grupę - ponad połowę - współcześnie żyjących kręgowców. Na [[Świat|świecie]] znanych jest blisko 30 tys. [[Gatunek (biologia)|gatunków]] żyjących współcześnie. Są najstarszymi kręgowcami świata. W [[Polska|Polsce]] występuje około 120 gatunków ryb.

Dział [[Zoologia|zoologii]] zajmujący się rybami to [[ichtiologia]].

== Występowanie == 
Wszystkie typy zbiorników wodnych na [[Ziemia|Ziemi]] z wyjątkiem zbiorników o skrajnie trudnych warunkach.

== Cechy charakterystyczne ==
* ciało opływowe, kształtu zwykle wrzecionowatego, przystosowane do pokonywania oporu wody
* głowa łączy się z tułowiem nieruchomo, nie występuje odcinek szyjny
* szkielet chrzęstny, częściowo skostniały lub kostny
* otwór gębowy zaopatrzony w ruchome szczęki
* kończyny przednie przekształcone w płetwy piersiowe, tylne - w płetwy brzuszne
* skóra u większości gatunków pokryta [[Łuski (ryby)|łuskami]], u niektórych naga (bez łusek), gruba, z licznymi gruczołami śluzowymi
* wiele gatunków posiada [[pęcherz pławny]]
* oddychają skrzelami, niektóre gatunki mogą oddychać powietrzem atmosferycznym dzięki uchyłkom jelita
* większość posiada charakterystyczny dla ryb narząd - [[Linia boczna|linię boczną]]
* [[Zwierzę zmiennocieplne|zmiennocieplne]]
* zamknięty [[Układ krwionośny kręgowców|układ krążenia]]
* [[Rozdzielnopłciowość|rozdzielnopłciowe]]
* w większości [[Jajorodność|jajorodne]]

{{main|Anatomia ryb}}

{{Okres istnienia grupy organizmów|lewa granica=500}}

== Znaczenie gospodarcze ==
Ryby przetwarzają bezużyteczne - z punktu widzenia [[człowiek]]a - [[rośliny]] i [[zwierzęta]] wodne na wartościowe dla niego [[mięso]]. Są wykorzystywane na całym świecie w celach konsumpcyjnych, przemysłowych oraz rekreacyjno-poznawczych:
*konsumpcja (pożywienie) – od najdawniejszych czasów ryby są jednym z podstawowych składników pożywienia człowieka. Rybie mięso jest łatwo przyswajalne i wartościowe pod względem odżywczym. Zawiera wysokiej jakości [[białka|białko]], [[jod]], [[fosfor]], [[potas]], [[wapń]] oraz [[Witamina A|witaminy A]] i [[Witamina D|D]].
*[[Przemysł (ekonomia)|przemysł]] - dostarczają surowca dla [[Przemysł rybny|przemysłu rybnego]], [[Farmaceutyka|farmaceutycznego]], do produkcji [[Nawozy|nawozów]], [[klej]]ów, [[Pasza (rolnictwo)|karmy dla zwierząt]] i innych.
*[[akwarystyka]] - stanowią obiekt badań naukowców (laboratoria, ośrodki naukowe), są prezentowane w akwariach publicznych, hodowane w akwariach prywatnych. Istnieje wiele firm wyspecjalizowanych w poławianiu, hodowli i dystrybucji ryb akwariowych.
*[[wędkarstwo]] – popularny na całym świecie rodzaj [[hobby]] i [[sport]]u polegający na łowieniu ryb przy pomocy [[Wędka|wędki]].

== Zagrożenia ==
Odmienne [[Środowisko przyrodnicze|środowiska]] w jakich żyją ludzie i ryby nie zmniejszają faktu, że wzajemnie mogą być dla siebie zagrożeniem.

'''Zagrożenia dla człowieka''':
* niebezpieczeństwo pogryzienia – wiele gatunków dużych, drapieżnych ryb ([[rekiny]], [[barrakudy]]) jest zdolnych do zaatakowania człowieka, który z ich punktu widzenia naruszył ich [[terytorium]] (np. podczas kąpieli)
* niebezpieczeństwo [[zatrucie|zatrucia]] – mięso ryb jest uważane za smaczne i zdrowe, jednak istnieją gatunki, a nawet całe [[Rodzina (biologia)|rodziny]] ryb, których mięso jest dla człowieka śmiertelnie trujące ([[takifugu]], [[rozdymkokształtne]]). Inne natomiast są wyposażone w kolce połączone z gruczołem jadowym ([[skorpenokształtne]]).

'''Zagrożenia dla ryb''':
* przełowienie – nadmierna, niekontrolowana eksploatacja [[Łowisko|łowisk]]
* zatrucie środowiska – ograniczanie obszaru występowania gatunków poprzez pogarszanie parametrów wody

== Systematyka ==
Współcześnie żyjące ryby dzieli się na:
* [[chrzęstnoszkieletowe]] (Chondrichthyes)
* [[kostnoszkieletowe]] (Osteichthyes)
** [[promieniopłetwe]] (Actinopterygii)
** [[mięśniopłetwe]] (Sarcopterygii)

{{main|Systematyka Osteichthyes}}

Tradycyjny podział tej grupy oparty był o klasyfikację J.S. Nelsona zaprezentowaną w dziele ''Fishes of the World'' (1984). Zgodnie z najnowszymi badaniami (przede wszystkim genetycznymi) uznaje się, że grupa '''ryby (Pisces)''' jest grupą [[polifiletyzm|polifiletyczną]]. Nowsza edycja dzieła Nelsona prezentowała nową systematykę wyższych [[takson]]ów, likwidując w ogóle taksony '''ryby''' i '''[[ryby kostne]]'''. Również najnowsze badania [[Paleontologia|paleontologiczne]] podważają klasyczny podział ryb mięśniopłetwych na [[dwudyszne]] i [[trzonopłetwe]]. W związku z tym systematyka ryb stale się zmienia, ale raczej na poziomie wyższych kategorii. Podział na [[rodzina (biologia)|rodziny]] jest stosunkowo stabilny, choć i tam zdarzają się zmiany.

=== Klasyczna taksonomia ===
* Gromada: [[ryby pancerne]] (Placodermi)
* Gromada: [[fałdopłetwe]] (Acanthodii)
* Gromada: [[ryby chrzęstnoszkieletowe|chrzęstnoszkieletowe]] (Chondrichthyes)
*** Podgromada: [[zrosłogłowe]] (Holocephali)
*** Podgromada: [[spodouste]] (Elasmobrachii)
* Gromada: [[mięśniopłetwe]] (Sarcopterygii)
** Podgromada: [[dwudyszne]] (Dipnoi)
** Podgromada: [[trzonopłetwe]] (Crossopterygii)
* Gromada: [[promieniopłetwe]] (Actinopterygii)
** Podgromada: [[Kostnochrzęstne|kostnołuskie]] (Chondrostei)
** Podgromada: [[przejściowce]] (Holostei)
** Podgromada: [[kostnoszkieletowe]] (Teleostei)



[[Kategoria:Kręgowce]]
[[Kategoria:Ryby_akwariowe]]


 źródło: artykuł [http://pl.wikipedia.org/wiki/Ryby] w Wikipedii, licencja: [[GNU FDL]], autorzy: [http://pl.wikipedia.org/wiki/Ryby&action=history]