Ryby

Ryby
240px
Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Nazwa systematyczna
Pisces ---------- Ryby chrzęstnoszkieletowe Ryby kostnoszkieletowe
Galeria zdjęć w Wikimedia Commons

Ryby - zmiennocieplne kręgowce wodne oddychające skrzelami, poruszające się za pomocą płetw. Niezwykle zróżnicowane pod względem budowy zewnętrznej i wewnętrznej, ubarwienia oraz przystosowania do warunków środowiska. Stanowią najliczniejszą grupę - ponad połowę - współcześnie żyjących kręgowców. Na świecie znanych jest blisko 30 tys. gatunków żyjących współcześnie. Są najstarszymi kręgowcami świata. W Polsce występuje około 120 gatunków ryb.

Dział zoologii zajmujący się rybami to ichtiologia.

Występowanie

Wszystkie typy zbiorników wodnych na Ziemi z wyjątkiem zbiorników o skrajnie trudnych warunkach.

Cechy charakterystyczne

• ciało opływowe, kształtu zwykle wrzecionowatego, przystosowane do pokonywania oporu wody
• głowa łączy się z tułowiem nieruchomo, nie występuje odcinek szyjny
• szkielet chrzęstny, częściowo skostniały lub kostny
• otwór gębowy zaopatrzony w ruchome szczęki
• kończyny przednie przekształcone w płetwy piersiowe, tylne - w płetwy brzuszne
• skóra u większości gatunków pokryta łuskami, u niektórych naga (bez łusek), gruba, z licznymi gruczołami śluzowymi
• wiele gatunków posiada pęcherz pławny
• oddychają skrzelami, niektóre gatunki mogą oddychać powietrzem atmosferycznym dzięki uchyłkom jelita
• większość posiada charakterystyczny dla ryb narząd - linię boczną
• zmiennocieplne
• zamknięty układ krążenia
• rozdzielnopłciowe
• w większości jajorodne

Zobacz więcej w osobnym artykule: Anatomia ryb.

Okres istnienia Ryby ◄ mln lat temu

Prekambr ◄ 4,6 mld

Kambr 542

Ordowik 488

Sylur 444

Dewon 416

Karbon 359

Perm 299

Trias 251

Jura 200

Kreda 145

PaleoG. 65

NG 23

Cz 2

Znaczenie gospodarcze

Ryby przetwarzają bezużyteczne - z punktu widzenia człowieka - rośliny i zwierzęta wodne na wartościowe dla niego mięso. Są wykorzystywane na całym świecie w celach konsumpcyjnych, przemysłowych oraz rekreacyjno-poznawczych:

• konsumpcja (pożywienie) – od najdawniejszych czasów ryby są jednym z podstawowych składników pożywienia człowieka. Rybie mięso jest łatwo przyswajalne i wartościowe pod względem odżywczym. Zawiera wysokiej jakości białko, jod, fosfor, potas, wapń oraz witaminy A i D.
• przemysł - dostarczają surowca dla przemysłu rybnego, farmaceutycznego, do produkcji nawozów, klejów, karmy dla zwierząt i innych.
• akwarystyka - stanowią obiekt badań naukowców (laboratoria, ośrodki naukowe), są prezentowane w akwariach publicznych, hodowane w akwariach prywatnych. Istnieje wiele firm wyspecjalizowanych w poławianiu, hodowli i dystrybucji ryb akwariowych.
• wędkarstwo – popularny na całym świecie rodzaj hobby i sportu polegający na łowieniu ryb przy pomocy wędki.

Zagrożenia

Odmienne środowiska w jakich żyją ludzie i ryby nie zmniejszają faktu, że wzajemnie mogą być dla siebie zagrożeniem.

Zagrożenia dla człowieka:

• niebezpieczeństwo pogryzienia – wiele gatunków dużych, drapieżnych ryb (rekiny, barrakudy) jest zdolnych do zaatakowania człowieka, który z ich punktu widzenia naruszył ich terytorium (np. podczas kąpieli)
• niebezpieczeństwo zatrucia – mięso ryb jest uważane za smaczne i zdrowe, jednak istnieją gatunki, a nawet całe rodziny ryb, których mięso jest dla człowieka śmiertelnie trujące (takifugu, rozdymkokształtne). Inne natomiast są wyposażone w kolce połączone z gruczołem jadowym (skorpenokształtne).

Zagrożenia dla ryb:

• przełowienie – nadmierna, niekontrolowana eksploatacja łowisk
• zatrucie środowiska – ograniczanie obszaru występowania gatunków poprzez pogarszanie parametrów wody

Systematyka

Współcześnie żyjące ryby dzieli się na:

• chrzęstnoszkieletowe (Chondrichthyes)
• kostnoszkieletowe (Osteichthyes)
  • promieniopłetwe (Actinopterygii)
  • mięśniopłetwe (Sarcopterygii)

Zobacz więcej w osobnym artykule: Systematyka Osteichthyes.

Tradycyjny podział tej grupy oparty był o klasyfikację J.S. Nelsona zaprezentowaną w dziele Fishes of the World (1984). Zgodnie z najnowszymi badaniami (przede wszystkim genetycznymi) uznaje się, że grupa ryby (Pisces) jest grupą polifiletyczną. Nowsza edycja dzieła Nelsona prezentowała nową systematykę wyższych taksonów, likwidując w ogóle taksony ryby i ryby kostne. Również najnowsze badania paleontologiczne podważają klasyczny podział ryb mięśniopłetwych na dwudyszne i trzonopłetwe. W związku z tym systematyka ryb stale się zmienia, ale raczej na poziomie wyższych kategorii. Podział na rodziny jest stosunkowo stabilny, choć i tam zdarzają się zmiany.

Klasyczna taksonomia

• Gromada: ryby pancerne (Placodermi)
• Gromada: fałdopłetwe (Acanthodii)
• Gromada: chrzęstnoszkieletowe (Chondrichthyes)
  • • Podgromada: zrosłogłowe (Holocephali)
    • Podgromada: spodouste (Elasmobrachii)
• Gromada: mięśniopłetwe (Sarcopterygii)
  • Podgromada: dwudyszne (Dipnoi)
  • Podgromada: trzonopłetwe (Crossopterygii)
• Gromada: promieniopłetwe (Actinopterygii)
  • Podgromada: kostnołuskie (Chondrostei)
  • Podgromada: przejściowce (Holostei)
  • Podgromada: kostnoszkieletowe (Teleostei)

Zobacz też

• Ryby - wykaz rodzin
• Ryby Polski
• Rybołówstwo
• Portal:Akwarystyka
• Ochrona przyrody w Polsce
• Ataki rekinów na ludzi
• Ryby (gwiazdozbiór)af:Vis

źródło: artykuł [1] w Wikipedii, licencja: GNU FDL, autorzy: [2]