Promieniopłetwe

Promieniopłetwe
Belona - przedstawicielka belonokształtnych
Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Podkrólestwo	tkankowce
Nadtyp	wtórouste
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Nadgromada	ryby kostnoszkieletowe
Gromada	promieniopłetwe
Nazwa systematyczna
Actinopterygii
Klein, 1885
Systematyka w Wikispecies
Galeria zdjęć w Wikimedia Commons

Promieniopłetwe (Actinopterygii) syn. kostnopromieniste - kategoria systematyczna obejmująca większość współcześnie żyjących gatunków ryb kostnoszkieletowych (Osteichthyes) - w randze gromady lub podgromady, w zależności od przyjętej klasyfikacji. Do promieniopłetwych zalicza się ponad 27 tys. gatunków zasiedlających zarówno wody słodkie jak i wody słone. Od mięśniopłetwych odróżnia je budowa płetw i sposób poruszania.

Cechy charakterystyczne

• szkielet - w całości lub w części - kostny
• płetwy rozpięte na szkielecie z promieni (kostnych lub chrzęstnych)

Systematyka

Rzędy

Niezależnie od przyjętej klasyfikacji biologicznej ryby promieniopłetwe dzieli się na rzędy. W poniższej tabeli przedstawiono wszystkie rzędy ze wskazaniem różnic pomiędzy klasyfikacjami ITIS i FishBase.

ITIS	Fishbase.org	Nazwa zwyczajowa (polska)
Acipenseriformes	Acipenseriformes	jesiotrokształtne
Albuliformes	Albuliformes	albulokształtne
Amiiformes	Amiiformes	amiokształtne
Anguilliformes	Anguilliformes	węgorzokształtne
Ateleopodiformes	Ateleopodiformes	(brak nazwy)
Atheriniformes	Atheriniformes	aterynokształtne
Aulopiformes	Aulopiformes	skrzelokształtne
Batrachoidiformes	Batrachoidiformes	batrachokształtne
Beloniformes	Beloniformes	belonokształtne
Beryciformes	Beryciformes	beryksokształtne
Characiformes	Characiformes	kąsaczokształtne
	Cetomimiformes	wielorybinkokształtne
Clupeiformes	Clupeiformes	śledziokształtne
Ctenothrissiformes (incertae sedis)	-
Cypriniformes	Cypriniformes	karpiokształtne
Cyprinodontiformes	Cyprinodontiformes	karpieńcokształtne (zębokarpiokształtne)
Elopiformes	Elopiformes	tarponokształtne
Esociformes	Esociformes	szczupakokształtne
Gadiformes	Gadiformes	dorszokształtne
Gasterosteiformes	Gasterosteiformes	ciernikokształtne
	Gobiesociformes	grotnikokształtne
Gonorynchiformes	Gonorynchiformes	piaskolcokształtne
Gymnotiformes	Gymnotiformes	strętwokształtne
Lampridiformes	Lampriformes	strojnikokształtne
Lophiiformes	Lophiiformes	żabnicokształtne
Mugiliformes	-	mugilokształtne (cefalokształtne)
Myctophiformes	Myctophiformes	świetlikokształtne
	Notacanthiformes	łuskaczokształtne
Ophidiiformes	Ophidiiformes	wyślizgokształtne
Osmeriformes	Osmeriformes	stynkokształtne
Osteoglossiformes	Osteoglossiformes	kostnojęzykokształtne
Perciformes	Perciformes	okoniokształtne
Percopsiformes	Percopsiformes	okonkokształtne
Pleuronectiformes	Pleuronectiformes	flądrokształtne (płastugokształtne)
Polymixiiformes	Polymixiiformes	wąsatkokształtne
Polypteriformes	Polypteriformes	wielopłetwcokształtne
Saccopharyngiformes	Saccopharyngiformes	gardzielcokształtne
Salmoniformes	Salmoniformes	łososiokształtne
Scorpaeniformes	Scorpaeniformes	skorpenokształtne
Semionotiformes	Lepisosteiformes	niszczukokształtne
Siluriformes	Siluriformes	sumokształtne
Stephanoberyciformes	Stephanoberyciformes	stefanoberyksokształtne
Stomiiformes	Stomiiformes	wężorokształtne
Synbranchiformes	Synbranchiformes	szczelinokształtne
	Syngnathiformes	igliczniokształtne
Tetraodontiformes	Tetraodontiformes	rozdymkokształtne
Zeiformes	Zeiformes	piotroszokształtne

Ujęcie współczesne

Klasyfikacja propagowana przez Integrated Taxonomic Information System (ITIS) stawia Actinopterygii w randze gromady (class) i dzieli na:

• Chondrostei - kostnochrzęstne
• Neopterygii - nowopłetwe

Ujęcie tradycyjne

W tradycyjnej klasyfikacji Actinopterygii dzielone są na trzy infragromady:

• kostnochrzęstne (Chondrostei) syn. kostnołuskie, kostołuskie, ganoidy chrzęstne
• przejściowce (Holostei) syn. pełnokostne, ganoidy kostne
• ryby kościste (Teleostei)

Według najnowszych tendencji kladystycznych tak przedstawiona grupa promieniopłetwych nie jest jednak grupą polifiletyczną (z powodu przejściowców), a tym samym nie stanowią taksonu i właściwie nie powinna być opisywana jako podgromada. Tym niemniej taka klasyfikacja nadal bywa stosowana.

Przeważająca większość ryb współczesnych to ryby kościste (Teleostei). Grupa przejściowców (Holostei) jest parafiletyczna. Kostnochrzęstne (Chondrostei) obejmują taksony kopalne i współczesne o wielu cechach prymitywnych.

Współcześnie istnieją tendencje do wyróżniania tylko dwóch grup (infragromad) promieniopłetwych: kostnochrzęstnych i Neopterygii ("nowopłetwych"). Sporne przejściowce znalazły się w Neopterygii, ale w odmiennych rzędach (niszczukokształtne i amiokształtne). Podczas gdy większość chrzęstnokostnych żyła w erze paleozoicznej i triasie, Neopterygii, choć znane już od końca permu najburzliwszy okres różnicowania przechodziły w triasie i jurze. Właśnie wówczas zaznaczyła się tendencja do redukcji liczby, grubości i wielkości łusek. Zaistniałe zmiany Neopterygii przyczyniły się do usprawnienia płetw (stąd nazwa Neopterygii i postulowana polska nazwa "nowopłetwe"). Płetwa ogonowa staje się symetryczna (w przeciwieństwie do heterocerkicznej u kostnochrzęstnych) i wykształca się skostniały kręgosłup. Gatunki zaliczane tradycyjnie do przejściowców (patrz wyżej) (jak amia i niszczuka) są obecnie coraz częściej uznawane za prymitywne formy Neopterygii.

Źródła

1. Integrated Taxonomic Information System: ITIS {{{2}}}. [dostęp 9 grudnia 2007].</cite>
2. Fishbase.org

źródło: artykuł [1] w Wikipedii, licencja: GNU FDL, autorzy: [2]