Krab palmowy

Krab palmowy
Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	stawonogi
Podtyp	skorupiaki
Gromada	pancerzowce
Rząd	dziesięcionogi
Nadrodzina	pustelniki
Rodzina	Coenobitidae
Gatunek	krab palmowy
Nazwa systematyczna
Birgus latro
Linnaeus, 1767
Galeria zdjęć w Wikimedia Commons

Krab palmowy, rabuś kokosowy, złodziej palmowy, krab kokosowy, krab rozbójnik (Birgus latro) - to największy lądowy stawonóg na świecie. Ten pustelnik znany jest ze swojej umiejętności rozłupywania kokosów za pomocą mocnych szczypiec, aby dostać się do jadalnego wnętrza. Zwany czasem złodziejem palmowym, rabusiem kokosowym lub krabem rozbójnikiem, ponieważ niektóre osobniki lubią kraść błyszczące przedmioty, takie jak patelnie lub srebra, z domów i namiotów. Nazwy lokalne zwierzęcia to ayuyu na wyspie Guam, unga lub kaveu.

Wygląd

Rysunek kraba kokosowego w Dictionnaire D'Histoire Naturelle (1849).

Istnieją różne dane na temat wielkości krabów, najczęściej podawana jest masa ciała ok. 4 kg, długość ciała ok. 40 cm i rozpiętość odnóży 1 metr. Samce zwykle większe niż samice. Niektóre źródła mówią nawet o 17 kg wagi i długości ciała 1 m. Prawdopodobnie są to największe rozmiary, jakie może osiągnąć lądowy stawonóg. Większe wymiary możliwe są tylko w środowisku wodnym (np. japoński krab pacyficzny). Kraby palmowe mogą żyć według różnych źródeł 30-60 lat. Ich ciało, jak wszystkich dziesięcionogów, jest podzielone na przednią część (głowotułów) z 10 nogami i odwłok. Przednia para nóg to potężne szczypce mogące unieść przedmioty ważące 29 kg, służące do rozłupywania orzechów kokosowych. Następne dwie pary, tak jak u innych pustelników to duże, silne odnóża służące do chodzenia i pozwalające krabom wspinać się na drzewa do wysokości 6 metrów. Czwarta para nóg jest mniejsza, przypomina nieco pęsetę. Służy młodym krabom do chwytania wnętrza muszli i skorup kokosów i chronienia się w nich. Dorosłe osobniki używają tych nóg do chodzenia i wspinania się. Ostatnia para jest bardzo mała i służy jedynie do czyszczenia narządów oddechowych. Nogi te są zwykle schowane pod karapaksem, w dziurze zawierającej narządy oddechowe.

Mimo że Birgus latro należy do pustelników tylko młode osobniki używają muszli innych zwierząt do ochrony miękkich odwłoków. Dorosłe kraby wykorzystują czasami do tego celu skorupy orzechów kokosowych. W przeciwieństwie do innych pustelników dorosłe kraby palmowe mają na odwłokach chitynowo-kredowe pancerzyki. Poza tym zwijają swoje ogony pod ciało dla ochrony, tak jak typowe kraby. Twardszy odwłok chroni kraba i redukuje utraty wody, ale ochrona musi być co pewien czas zrzucana. Linienie trwa około 30 dni, podczas których krab jest bezbronny i ukrywa się przed niebezpieczeństwami w norze.

Kraby palmowe nie umieją pływać i nurkują pod wodą. Do oddychania służy im specjalny organ. Ten narząd może być określony jako ewolucyjne stadium pomiędzy skrzelami i płucami i jest jednym z najbardziej zdumiewających przystosowań krabów do ich środowiska. Znajduje się on w tylnej części głowotułowia. Składa się z tkanek podobnych do tych, z których zbudowane są skrzela, ale absorbują tlen raczej z powietrza, niż z wody. Kraby używają swojej ostatniej pary nóg do utrzymywania narządu oddechowego w czystości i nawilżania ich morską wodą. Narząd potrzebuje wody do prawidłowego funkcjonowania i kraby dostarczają ją przez uderzanie mokrymi nogami o gąbczaste tkanki naokoło. Kraby palmowe mogą także pić słoną wodę, używając tej samej techniki do przenoszenia jej do otworu gębowego.

Poza tym narządem oddechowym krab palmowy ma także dodatkowe szczątkowe skrzela. Jednak organ ten nie jest wystarczająco sprawny do dostarczania zwierzętom odpowiedniej ilości tlenu i kraby mogą przebywać pod wodą jedynie do kilku godzin.

Innym charakterystycznym narządem krabów palmowych jest ich nos. Jak większość krabów żyjących w wodzie posiadają one specjalne organy na czułkach, wyczuwające zarówno intensywność, jak i kierunek zapachu. Jednakże, jako że zwierzęta te żyją na lądzie, narządy te ewoluowały przekształcając się w coś na wzór narządów powonienia u owadów. Kraby palmowe mają doskonały węch, potrafią wyczuć interesujące je zapachy z dużej odległości. Zwracają uwagę zwłaszcza na zapach gnijącego mięsa, bananów i kokosów, którymi się żywią.

Rozmnażanie

Krab palmowy w Muzeum Historii Naturalnej w Wiedniu

Kraby palmowe parzą się często i szybko na suchym lądzie w okresie od maja do września, a zwłaszcza w lipcu i sierpniu. Samce i samice walczą ze sobą, samiec przewraca samicę na grzbiet w celu kopulacji. Kopulacja trwa około 15 minut. Krótko po tym samice składają jaja i przyklejają je do spodu swoich odwłoków, noszą potem zapłodnione jaja przez kilka miesięcy. Na czas wyklucia się, zwykle w październiku i listopadzie, samice wypuszczają jajka do oceanu podczas przypływu. Wszystkie osobniki czynią to tej samej nocy, plaże są wtedy pełne samic krabów palmowych. Z jaj wykluwają się larwy.

Larwy pływają w oceanie przez 28 dni, podczas których wiele z nich zostaje pożartych przez drapieżniki. Następnie osiadają na dnie i na brzegach jak inne pustelniki, używając muszli do ochrony przez następne 28 dni. W tym okresie czasem wychodzą już na suchy ląd. Jak wszystkie kraby pustelniki zmieniają muszle w których żyją, gdy podrosną. Po tych 28 dniach wychodzą na stałe z oceanu i tracą swoją umiejętność oddychania w wodzie. Młode kraby, które nie potrafią znaleźć sobie muszli używają czasem skorup orzechów kokosowych. Gdy wyrosną nawet ze skorup, wytwarzają twardszy odwłok. Po 4-8 latach od wyklucia krab jest w pełni dojrzały i gotowy do rozrodu. To nienaturalnie długi okres dojrzewania dla skorupiaków.

Dieta

Dieta kraba palmowego oparta jest w głównej mierze na owocach, włączając w to kokosy i figi. Jednakże zwierzęta te jedzą prawie wszystkie organiczne produkty, włączając w to liście, gnijące owoce, jaja żółwi, padlinę i muszle innych zwierząt, prawdopodobnie, by dostarczyć do organizmu wapń. Mogą polować także na zwierzęta zbyt powolne, by uciec, np. świeżo wyklute żółwie. Zaobserwowano także kraba łapiącego i zjadającego szczura z gatunku Rattus exulans. Kraby palmowe często kradną sobie pożywienie, w związku z tym podczas jedzenia chowają się w norach.

Kraby palmowe wspinają się na drzewa by jeść kokosy i owoce, uciec przed upałem lub drapieżnikami. Zwierzęta często zrzucają kokosy z drzew by się rozbiły i zjadają je na ziemi. Jednak według niemieckiego biologa Holgera Rumpfa kraby nie są dość inteligentne by planować takie działania i zrzucają raczej kokosy przypadkowo, gdy próbują otworzyć je na drzewie. Zwierzęta wybijają dziurę w skorupie swoimi szczypcami i wyjadają środek. To zachowanie jest unikalne w królestwie zwierząt.

Zachowanie

Krab palmowy w naturalnym środowisku

Kraby palmowe żyją samotnie w podziemnych norach i w szczelinach skalnych, zależnie od terenu, na którym mieszkają. Kopią swoje jamy w piasku lub w luźnej ziemi. W ciągu dnia pozostają w ukryciu, chroniąc się przed drapieżnikami i przed nadmierną utratą wody wskutek upału. Gdy odpoczywają w norach, kraby zasłaniają wejście jednym ze swoich szczypców, by stworzyć sobie mikroklimat odpowiedni dla ich narządów oddechowych. W okolicy, gdzie występuje dużo krabów palmowych, niektóre mogą także wychodzić na zewnątrz w ciągu dnia, prawdopodobnie by skuteczniej zdobywać pożywienie. Czasem także opuszczają swoje jamy w ciągu dnia podczas deszczu, gdy wilgotność ułatwia im oddychanie. Kraby palmowe żyją niemal całkowicie na lądzie, można je spotkać w odległości nawet 6 km od oceanu.

Występowanie

Występowanie kraba palmowego

Kraby palmowe żyją na terenie Oceanu Indyjskiego i zachodniego Pacyfiku. Największa i najbardziej znana populacja występuje na Wyspie Bożego Narodzenia. Duże grupy zwierząt żyją także na Wyspach Cooka, a zwłaszcza na wyspach Pukapuka, Suwarrow, Mangaia, Takutea, Mauke, Atiu i Palmerston. Inne populacje występują na Seszelach, zwłaszcza na wyspach Aldabra, Glorieuses, Astove Island, Assumption Island i Cosmoledo, ale krab palmowy wyginął na centralnych wyspach. Zwierzę żyje też na niektórych Nikobarach i Andamanach w Zatoce Bengalskiej. Między poszczególnymi populacjami istnieją pewne różnice w barwie osobników, od jasnego fioletu przez purpurowy do brązowego.

Jako że dorosłe osobniki nie potrafią pływać, kraby palmowe mogą kolonizować nowe wyspy jedynie w okresie larwalnym, kiedy umieją unosić się na wodzie. Niektórzy badacze uważają jednak, że trwające 28 dni stadium larwalne to za mało by pokonać duże odległości dzielące poszczególne wyspy i wnioskują z tego, że dorosłe osobniki dostają się na nie na pływających pniach lub śmieciach.

W rozmieszczeniu krabów występują pewne "dziury" takie jak Borneo, Indonezja czy Nowa Gwinea. Mimo że wyspy te są dostępne dla krabów i występują tam odpowiednie warunki do rozwoju, nie żyją na nich żadni przedstawiciele tego gatunku. Prawdopodobnie populacje z tych wysp nie przetrwały spotkania z człowiekiem.

Ochrona prawna

Według Czerwonej Księgi Gatunków Zagrożonych naukowcy nie posiadają jeszcze dostatecznych informacji, by zakwalifikować kraba palmowego jako gatunek zagrożony. Obecnie jest on klasyfikowany w kategorii DD (dane niekompletne). Jednakże, według niektórych badań populacja zwierzęcia jest dosyć duża na niektórych wyspach, zwłaszcza na Caroline Island. Na wielu innych wyspach rozwój zabudowań na wybrzeżu spowodował zmniejszenie się naturalnego środowiska kraba.

Młode kraby palmowe są zagrożone przez sprowadzonych przez człowieka mięsożerców, takich jak szczury, świnie albo mrówki jak np. Anoplolepis gracilipes. Dorosłe kraby nie mają naturalnych wrogów i są zjadane jedynie przez człowieka.

Ogólnie wygląda na to, że człowiek ma negatywny wpływ na populację kraba. Na niektórych obszarach wprowadzono ochronę zwierzęcia, polegającą na zminimalizowaniu kontaktów z ludźmi i ochronie podczas sezonu lęgowego.

Aspekty kulturowe

Ten pustelnik ze swoimi niezwykłymi rozmiarami i siłą posiada specjalną pozycję w kulturze mieszkańców wysp. Krab palmowy jest zjadany przez wyspiarzy, jego mięso jest traktowane jako przysmak i afrodyzjak, w smaku podobne do mięsa homara i innych krabów. Najbardziej smakowitymi częściami ciała są jajka wydobyte z wnętrza samicy i tłuszcz znajdujący się w odwłoku. Kraby palmowe przygotowuje się tak samo jak homary, gotując je w tradycyjny sposób lub na parze. Różne wyspy mają różne tradycyjne przepisy, na przykład kraby gotowane w mleku kokosowym.

Choć kraby same w sobie nie są trujące, mogą wchłonąć truciznę wraz z pożywieniem i zanotowano przypadki zatrucia krabim mięsem.

Na kraby najlepiej poluje się podczas wilgotnych, bezksiężycowych nocy, używając latarki. Kraby mogą być łapane także w ciągu dnia, ale to wymaga rozkopywania ich nor, lub wypłaszania ich za pomocą ognia lub dymu. Możliwe także, że zwierzęta przyciąga zapach rozłożonych, spalonych połówek kokosów.

Kraby palmowe są tak silne, że niektórzy wyspiarze używają ich jako stróżów plantacji kokosowych. Sprowokowany krab może zaatakować człowieka. Zwierzę to, zwłaszcza młode osobniki, jest też czasem sprzedawane jako zwierzę domowe, np. w Tokio.

Bibliografia

1. Altevogt, R., Davis., T.A. (1975) Birgus latro: India's monstrous crab. A study and an appeal. Bulletin of the Department of Marine Sciences, University of Cochin.
2. Grubb, P. (1971) Ecology of terrestrial decapod crustaceans on Aldabra. Philosophical Transactions of the Royal Society: Biological Sciences. 260: 411–416.
3. Held, E.E. (1963) Moulting behaviour of Birgus latro. Nature, 200: 799–800.
4. Barnett, L.K., Emms, C. and Clarke, D. (1999). The coconut or robber crab (Birgus latro) in the Chagos Archipelago and its captive culture at London Zoo, pp. 273–284: in Sheppard, C.R.C. and Seaward, M.R.D. (Eds). Ecology of the Chagos Archipelago. Linnean Society Occasional Publications, 2. Westbury Publishing. pp. 351.
5. Lavery S Moritz C & Fielder DR (1996) Indo-Pacific population structure and evolutionary history of the Coconut Crab Birgus latro. Mol Ecol 5: 557–570.
6. Combs, C. A. N., Alford, A., Boynton, M. and Henry, R. P (1992). Behavioural regulation of haemolymph osmolarity through selective drinking in land crabs, Birgus latro and Gecarcoidea lalandii. Biol. Bull. 182, 416-.
7. Greenaway, P. and Morris, S (1989). Adaptations to a terrestrial existence by the robber crab Birgus latro. III. Nitrogenous excretion. J. Exp. Biol. 143: 333-.
8. Greenaway, P., Taylor, H. H. and Morris, S (1990). Adaptations to a terrestrial existence by the robber crab Birgus latro. VI. The role of the excretory system in fluid balance. J. Exp. Biol. 152: 505-.
9. Morris, S., Taylor, H. H. and Greenaway, P (1991). Adaptations to a terrestrial existence in the robber crab Birgus latro L. VII. The branchial chamber and its role in urine reprocessing. J. Exp. Biol. 161: 315-.
10. Taylor, H. H., Greenaway, P. and Morris, S (1993). Adaptations to a terrestrial existence in the robber crab Birgus latro L. VIII. Osmotic and ionic regulation on freshwater and saline drinking regimens. J. Exp. Biol. 179: 93–113
11. Stensmyr, M. C., Erland S., Hallberg E., Wallén R., Greenaway P., Hansson B. S. (2005). Insect-Like Olfactory Adaptations in the Terrestrial Giant Robber Crab. Current Biology 15: 116–121.

źródło: http://pl.wikipedia.org/wiki/Krab palmowy